Άρθρα Κώστα Βενετσάνου

• γυναίκα
• επιστήμη
• φιλοσοφία
• κοινοκτημοσύνη
• σοσιαλισμός

στις ερμηνείες, των λέξεων, δεν επιλέγουμε εκείνη που μας αρέσει, που μας πάει, την αρεστή και συμφέρουσα...

του Κώστα Βενετσάνου

Οταν η επιστήμη υποβιβάζεται εκουσίως, χάριν της πολιτικής, καταντάει θεραπαινίδα της.             

Θλιβερό, συχνό γεγονός δυστυχώς, ως φαινόμενο της εποχής, το παραπάνω συμπέρασμα – απόφθεγμα. Η επιστήμη υπηρέτρια των πολιτικών!

Ενός ανάξιου και επικίνδυνου συχνά κατηγορήματος στην εποχή μας. «Ο tempora! O mores! (Ω καιροί, ω ήθη), που θα ’λεγε και ο Κικέρων. Επίκαιρο όσο ποτέ.

Δεν θα καταπιανόμουν με το θέμα και πολύ περισσότερο δεν θα ασκούσα κριτική σ’ έναν συνεργάτη, φίλο και φιλόλογο – τον Πέτρο Ιωαννίδη, εάν δεν αναφερόταν σε πρόσφατο άρθρο του (7η, φ. 1293/29.7.23) αλλά και στο παρόν, στην πιστή αναπαραγωγή – απομαγνητοφωνημένη ομιλία του καθηγητή του Εμμ. Μικρογιαννάκη, σεβόμενος τις διδαχές του, προφανώς, και το λόγο του.

Επιστήμη όμως και «αντί» αντικοινοβουλευτισμός, αντικομμουνισμός κ.τ.λ και με ιδεολογικές προκαταλήψεις, δεν συνάδει.

Ο σεβασμός προς τους δασκάλους που μας μεταλαμπαδεύουν το φως της γνώσης είναι αξιέπαινος.

Σεβασμός και θαυμασμός στα θαυμαστά, αλλά και κριτική στα αποκλίνοντα από την αλήθεια, καθώς και στα λανθασμένα. Αν δεν γινόταν αυτό, η γνώση θα ήταν στάσιμη· ο ήλιος θα γύριζε ακόμη γύρω απ’ τη γη.

Εξ άλλου, ο ίδιος ο Αριστοτέλης κρίνει και αντικρούει στα «ΠΟΛΙΤΙΚΑ» του την φερόμενη ως «κοινοκτημοσύνη» του καθηγητή του Πλάτωνα (Σωκράτης), στην οποία μετά τόσης βεβαιότητας αναφέρεται ο ομιλητής.

Ύστερα, διερωτώμαι τι δουλειά είχε σ’ ένα Επιστημονικό Συνέδριο με τίτλο: «Φιλοσοφία και κοσμολογία», πριν επτά χρόνια, η κριτική στον …Μαρξ, από έναν φιλόλογο ομότιμο καθηγητή της ιστορίας, γιατί ενώ χαρακτηρίζει, ο Μαρξ, τον Αριστοτέλη «κορυφαίο της αρχαίας σκέψης και του αρχαίου κόσμου» και γίγαντα κ.λπ. – διερωτάται γιατί ο Μαρξ δεν άσκησε κριτική στον Αριστοτέλη για τις κρίσεις του πάνω στην «Πολιτεία» του Πλάτωνα και στην… «κοινοκτημοσύνη» των γυναικών, των παιδιών και των (περι)ουσιών, που προτείνει ο …Σωκράτης!

Αυτά στο Επιστημονικό Συνέδριο για τη Φιλοσοφία και την ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ! (Επιστήμη που ασχολείται με τη γένεση και την εξέλιξη του σύμπαντος και τους νόμους που το διέπουν).

Προφανώς εκλαμβάνει όλους αυτούς τους «γίγαντες του πνεύματος» ως …διάττοντες αστέρες.

Ας σοβαρευτούμε όμως, αν και λόγω του καύσωνα επιβάλλεται λίγο χαλαρότητα.

Αποφαίνεται όμως ο εν λόγω ομιλητής κομπορρημονών, πως ο Μαρξ «φυγομαχεί»!

Μου παρατηρήθηκε ευσχήμως πως ο άνθρωπος έχει πεθάνει εδώ και τρία χρόνια κι επομένως δεν μπορεί να μου απαντήσει. Αληθώς· πλην όμως και ο Μικρογιαννάκης όταν  έλεγε μεγαλαυχών, όλες αυτές τις ασχετολογίες ο Καρλ Μαρξ είχε πεθάνει πριν 133 χρόνια (1883) και δεν μπορούσε να του απαντήσει ο «άνθρωπος», εάν βεβαίως το θεωρούσε αναγκαίο.

Με την άδειά τους θα το αποτολμήσω μετά την καλοκαιρινή ραστώνη, γιατί η «γραμματολογική ερμηνεία»  την οποία επικαλούνται, στην πολιτική επιστήμη, στη φιλοσοφία, στη νομική επιστήμη, δεν επαρκεί. Κι ακόμη περισσότερο στις ερμηνείες, των λέξεων, δεν επιλέγουμε εκείνη που μας αρέσει, που μας πάει, την αρεστή και συμφέρουσα, αλλά την προσιδιάζουσα.

Το «ίδιον» δεν σημαίνει σώνει και καλά «ιδιοκτησία». Η «κοινότης», ο «δήμος», η «κοινωνία» ΔΕΝ σημαίνουν οπωσδήποτε «κοινοκτημοσύνη», δηλαδή κομμουνισμό.

«Περί …της περί τα τέκνα και τας γυναίκας κοινωνίας…» λέει ο Αριστοτέλης («ΠΟΛΙΤΙΚΑ», ΒΙΒΛ. Β', 1262b, 42-43), δεν σημαίνει «κοινοκτημοσύνη των παιδιών και των γυναικών…» που μεταφράζει ο μεταφραστής κατά το δοκούν. Σημαίνει κοινή φροντίδα, μέριμνα, προστασία κ.λπ.

Οι Έλληνες ουδέποτε στην αρχαιότητα θεωρούσαν τις γυναίκες και τα παιδιά «κτήματά τους». «Οικουρήματα» τις γυναίκες, στην Αθήνα, ναι, αλλά «βασίλισσες» του σπιτιού. Κι όταν λέμε «του σπιτιού», δεν εννοούμε το «τριάρι» διαμέρισμα, αλλά το σπίτι με τα οικόσιτα, (τις κατσίκες, τις κότες κ.ά.) τις αποθήκες, τις προμήθειες, το υπηρετικό προσωπικό, τη διαχείριση, την οικο-νομια!...

Δεν ήταν «πράγμα». «Πράγμα» - res – ήταν στην αρχαία Ρώμη, για κάποια περίοδο. (Οι Ετρούσκοι, που είχαν ακόμη μητριαρχία, και οι Έλληνες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο εκπολιτισμού των Ρωμαίων). Σε τέτοια θέματα η επιστήμη ή μέρος των ιδιοτελών «επιστημόνων» έπαιζαν και παίζουν βαρύνοντα ρόλο.

Η «κοινοκτημοσύνη» του Πλάτωνα

Και ο Ουτοπικός

και επιστημονικός Σοσιαλισμός

Ο Αριστοτέλης στα «ΠΟΛΙΤΙΚΑ» του (400 περίπου σελίδων) σε σύγχρονη έκδοση δύο τόμων από τη «Νομική Βιβλιοθήκη» του Χ. Καρατζά), αφιερώνει στην «κοινοκτημοσύνη» του Πλάτωνα 11 διάσπαρτες, μη πλήρεις σελίδες.

Γι’ αυτές τις πέντε – έξι το πολύ σελίδες, ασκείται «θριαμβευτική» κριτική κατά του Καρλ Μαρξ, γιατί δήθεν αδυνατούσε ν’ απαντήσει και να κριτικάρει τον Αριστοτέλη.

Κατ’ αρχήν, «ουδείς αλάνθαστος»! Ούτε ο Μαρξ, ούτε ο Λένιν, ούτε ο …Πάπας. Ούτε, βέβαια, κι ο Αριστοτέλης κι ο Πλάτωνας που είχαν εκλάβει λανθασμένα τη θεωρία του Πυθαγόρα πως τάχα, ο κόσμος – το Σύμπαν – έγινε από τους …αριθμούς, δίνοντας έτσι την ευκαιρία σε «θεραπαινίδες» θεολόγους να ειρωνεύονται άλλον γίγαντα του πνεύματος, τον Πυθαγόρα! Αν και είχε πεθάνει ο άνθρωπος, για να πάρουν την απάντηση, όχι οι «θεραπαινίδες» αλλά ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης από την φιλόσοφο – μαθηματικό και αστρονόμο και μαθήτρια και κατά 25 χρόνια νεότερη, σύζυγο, του Πυθαγόρα, Θεανώ τη Θουρεία, πως ο κόσμος έγινε «ουκ εξ αριθμών (από τους αριθμούς) αλλά κατ’ αριθμών». (αλλά σύμφωνα με τους αριθμούς).

Τώρα, τί θ’ απαντούσε ο Μαρξ στις «αποστομωτικές» ερωτήσεις του Μικρογιαννάκη δεν το γνωρίζω.

Υποθέτω πάντως πως θα επεσήμαινε στον ομιλητή ότι τα πολιτεύματα, όπως έκανε κι ο Αριστοτέλης, τα εξετάζουμε και τ’ αναλύουμε ανάλογα με τον τόπο, το χρόνο, τις παραγωγικές δυνάμεις της εποχής τους και την αντιστοίχισή τους προς τις παραγωγικές σχέσεις (πολίτευμα-καθεστώς). Άλλο η βασιλεία του 1000 π.Χ., άλλο του 600 ή του 1600 μ.Χ. και άλλο της σημερινής Βρετανίας.

Άλλο ο πρωτόγονος κομμουνισμός, όπως αναλύεται από τον Ένγκελς και τον ανθρωπολόγο Μόργκαν του 18ου αιώνα, άλλο οι ουτοπικές θεωρίες περί σοσιαλισμού κι άλλο ο επιστημονικός Σοσιαλισμός του Μαρξ. Κι αυτός ακόμη, ο επιστημονικός σοσιαλισμός του 19ου αιώνα, όχι απολιθωμένος στις συνθήκες του κομμουνιστικού μανιφέστου (1848), ή της γαλλικής κομμούνας του 1871, ή του εφαρμοσμένου σοβιετικού σοσιαλισμού της σταλινικής περιόδου και μετέπειτα και άλλο η αναγκαία προσαρμογή του στις σημερινές – αυριανές συνθήκες.

Αρκετά και ελαφρά φιλοσοφήσαμε άνευ…εξαιτίας των αναφορών του Π. Ιωαννίδη στον αγαπητό του καθηγητή· ας ξεκουραστούμε λίγο …γεμίζοντας τις μπαταρίες μας και τα λέμε τον Σεπτέμβριο, μακάρι με φιλοσοφικά θέματα κι όχι με Μητσοτάκη, περιφερειάρχες και Δημάρχους!... Αρκετά μας πρήζουν τα «κανάλια» με τα δελτία τύπου των κομμάτων.

O Αριστοτέλης,

ο Μαρξ

και οι θεραπαινίδες

Οταν η επιστήμη υποβιβάζεται εκουσίως, χάριν της πολιτικής, καταντάει θεραπαινίδα της.           

Θλιβερό, συχνό γεγονός δυστυχώς, ως φαινόμενο της εποχής, το παραπάνω συμπέρασμα – απόφθεγμα. Η επιστήμη υπηρέτρια των πολιτικών!

Ενός ανάξιου και επικίνδυνου συχνά κατηγορήματος στην εποχή μας. «Ο tempora! O mores! (Ω καιροί, ω ήθη), που θα ’λεγε και ο Κικέρων. Επίκαιρο όσο ποτέ.

Δεν θα καταπιανόμουν με το θέμα και πολύ περισσότερο δεν θα ασκούσα κριτική σ’ έναν συνεργάτη, φίλο και φιλόλογο – τον Πέτρο Ιωαννίδη, εάν δεν αναφερόταν σε πρόσφατο άρθρο του (7η, φ. 1293/29.7.23) αλλά και στο παρόν, στην πιστή αναπαραγωγή – απομαγνητοφωνημένη ομιλία του καθηγητή του Εμμ. Μικρογιαννάκη, σεβόμενος τις διδαχές του, προφανώς, και το λόγο του.

Επιστήμη όμως και «αντί» αντικοινοβουλευτισμός, αντικομμουνισμός κ.τ.λ και με ιδεολογικές προκαταλήψεις, δεν συνάδει.

Ο σεβασμός προς τους δασκάλους που μας μεταλαμπαδεύουν το φως της γνώσης είναι αξιέπαινος.

Σεβασμός και θαυμασμός στα θαυμαστά, αλλά και κριτική στα αποκλίνοντα από την αλήθεια, καθώς και στα λανθασμένα. Αν δεν γινόταν αυτό, η γνώση θα ήταν στάσιμη· ο ήλιος θα γύριζε ακόμη γύρω απ’ τη γη.

Εξ άλλου, ο ίδιος ο Αριστοτέλης κρίνει και αντικρούει στα «ΠΟΛΙΤΙΚΑ» του την φερόμενη ως «κοινοκτημοσύνη» του καθηγητή του Πλάτωνα (Σωκράτης), στην οποία μετά τόσης βεβαιότητας αναφέρεται ο ομιλητής.

Ύστερα, διερωτώμαι τι δουλειά είχε σ’ ένα Επιστημονικό Συνέδριο με τίτλο: «Φιλοσοφία και κοσμολογία», πριν επτά χρόνια, η κριτική στον …Μαρξ, από έναν φιλόλογο ομότιμο καθηγητή της ιστορίας, γιατί ενώ χαρακτηρίζει, ο Μαρξ, τον Αριστοτέλη «κορυφαίο της αρχαίας σκέψης και του αρχαίου κόσμου» και γίγαντα κ.λπ. – διερωτάται γιατί ο Μαρξ δεν άσκησε κριτική στον Αριστοτέλη για τις κρίσεις του πάνω στην «Πολιτεία» του Πλάτωνα και στην… «κοινοκτημοσύνη» των γυναικών, των παιδιών και των (περι)ουσιών, που προτείνει ο …Σωκράτης!

Αυτά στο Επιστημονικό Συνέδριο για τη Φιλοσοφία και την ΚΟΣΜΟΛΟΓΙΑ! (Επιστήμη που ασχολείται με τη γένεση και την εξέλιξη του σύμπαντος και τους νόμους που το διέπουν).

Προφανώς εκλαμβάνει όλους αυτούς τους «γίγαντες του πνεύματος» ως …διάττοντες αστέρες.

Ας σοβαρευτούμε όμως, αν και λόγω του καύσωνα επιβάλλεται λίγο χαλαρότητα.

Αποφαίνεται όμως ο εν λόγω ομιλητής κομπορρημονών, πως ο Μαρξ «φυγομαχεί»!

Μου παρατηρήθηκε ευσχήμως πως ο άνθρωπος έχει πεθάνει εδώ και τρία χρόνια κι επομένως δεν μπορεί να μου απαντήσει. Αληθώς· πλην όμως και ο Μικρογιαννάκης όταν έλεγε μεγαλαυχών, όλες αυτές τις ασχετολογίες ο Καρλ Μαρξ είχε πεθάνει πριν 133 χρόνια (1883) και δεν μπορούσε να του απαντήσει ο «άνθρωπος», εάν βεβαίως το θεωρούσε αναγκαίο.

Με την άδειά τους θα το αποτολμήσω μετά την καλοκαιρινή ραστώνη, γιατί η «γραμματολογική ερμηνεία» την οποία επικαλούνται, στην πολιτική επιστήμη, στη φιλοσοφία, στη νομική επιστήμη, δεν επαρκεί. Κι ακόμη περισσότερο στις ερμηνείες, των λέξεων, δεν επιλέγουμε εκείνη που μας αρέσει, που μας πάει, την αρεστή και συμφέρουσα, αλλά την προσιδιάζουσα.

Το «ίδιον» δεν σημαίνει σώνει και καλά «ιδιοκτησία». Η «κοινότης», ο «δήμος», η «κοινωνία» ΔΕΝ σημαίνουν οπωσδήποτε «κοινοκτημοσύνη», δηλαδή κομμουνισμό.

«Περί …της περί τα τέκνα και τας γυναίκας κοινωνίας…» λέει ο Αριστοτέλης («ΠΟΛΙΤΙΚΑ», ΒΙΒΛ. Β', 1262b, 42-43), δεν σημαίνει «κοινοκτημοσύνη των παιδιών και των γυναικών…» που μεταφράζει ο μεταφραστής κατά το δοκούν. Σημαίνει κοινή φροντίδα, μέριμνα, προστασία κ.λπ.

Οι Έλληνες ουδέποτε στην αρχαιότητα θεωρούσαν τις γυναίκες και τα παιδιά «κτήματά τους». «Οικουρήματα» τις γυναίκες, στην Αθήνα, ναι, αλλά «βασίλισσες» του σπιτιού. Κι όταν λέμε «του σπιτιού», δεν εννοούμε το «τριάρι» διαμέρισμα, αλλά το σπίτι με τα οικόσιτα, (τις κατσίκες, τις κότες κ.ά.) τις αποθήκες, τις προμήθειες, το υπηρετικό προσωπικό, τη διαχείριση, την οικο-νομια!...

Δεν ήταν «πράγμα». «Πράγμα» - res – ήταν στην αρχαία Ρώμη, για κάποια περίοδο. (Οι Ετρούσκοι, που είχαν ακόμη μητριαρχία, και οι Έλληνες έπαιξαν καθοριστικό ρόλο εκπολιτισμού των Ρωμαίων). Σε τέτοια θέματα η επιστήμη ή μέρος των ιδιοτελών «επιστημόνων» έπαιζαν και παίζουν βαρύνοντα ρόλο.

Η «κοινοκτημοσύνη» του Πλάτωνα

Και ο Ουτοπικός

και επιστημονικός Σοσιαλισμός

Ο Αριστοτέλης στα «ΠΟΛΙΤΙΚΑ» του (400 περίπου σελίδων) σε σύγχρονη έκδοση δύο τόμων από τη «Νομική Βιβλιοθήκη» του Χ. Καρατζά), αφιερώνει στην «κοινοκτημοσύνη» του Πλάτωνα 11 διάσπαρτες, μη πλήρεις σελίδες.

Γι’ αυτές τις πέντε – έξι το πολύ σελίδες, ασκείται «θριαμβευτική» κριτική κατά του Καρλ Μαρξ, γιατί δήθεν αδυνατούσε ν’ απαντήσει και να κριτικάρει τον Αριστοτέλη.

Κατ’ αρχήν, «ουδείς αλάνθαστος»! Ούτε ο Μαρξ, ούτε ο Λένιν, ούτε ο …Πάπας. Ούτε, βέβαια, κι ο Αριστοτέλης κι ο Πλάτωνας που είχαν εκλάβει λανθασμένα τη θεωρία του Πυθαγόρα πως τάχα, ο κόσμος – το Σύμπαν – έγινε από τους …αριθμούς, δίνοντας έτσι την ευκαιρία σε «θεραπαινίδες» θεολόγους να ειρωνεύονται άλλον γίγαντα του πνεύματος, τον Πυθαγόρα! Αν και είχε πεθάνει ο άνθρωπος, για να πάρουν την απάντηση, όχι οι «θεραπαινίδες» αλλά ο Πλάτων και ο Αριστοτέλης από την φιλόσοφο – μαθηματικό και αστρονόμο και μαθήτρια και κατά 25 χρόνια νεότερη, σύζυγο, του Πυθαγόρα, Θεανώ τη Θουρεία, πως ο κόσμος έγινε «ουκ εξ αριθμών (από τους αριθμούς) αλλά κατ’ αριθμών». (αλλά σύμφωνα με τους αριθμούς).

Τώρα, τί θ’ απαντούσε ο Μαρξ στις «αποστομωτικές» ερωτήσεις του Μικρογιαννάκη δεν το γνωρίζω.

Υποθέτω πάντως πως θα επεσήμαινε στον ομιλητή ότι τα πολιτεύματα, όπως έκανε κι ο Αριστοτέλης, τα εξετάζουμε και τ’ αναλύουμε ανάλογα με τον τόπο, το χρόνο, τις παραγωγικές δυνάμεις της εποχής τους και την αντιστοίχισή τους προς τις παραγωγικές σχέσεις (πολίτευμα-καθεστώς). Άλλο η βασιλεία του 1000 π.Χ., άλλο του 600 ή του 1600 μ.Χ. και άλλο της σημερινής Βρετανίας.

Άλλο ο πρωτόγονος κομμουνισμός, όπως αναλύεται από τον Ένγκελς και τον ανθρωπολόγο Μόργκαν του 18ου αιώνα, άλλο οι ουτοπικές θεωρίες περί σοσιαλισμού κι άλλο ο επιστημονικός Σοσιαλισμός του Μαρξ. Κι αυτός ακόμη, ο επιστημονικός σοσιαλισμός του 19ου αιώνα, όχι απολιθωμένος στις συνθήκες του κομμουνιστικού μανιφέστου (1848), ή της γαλλικής κομμούνας του 1871, ή του εφαρμοσμένου σοβιετικού σοσιαλισμού της σταλινικής περιόδου και μετέπειτα και άλλο η αναγκαία προσαρμογή του στις σημερινές – αυριανές συνθήκες.

Αρκετά και ελαφρά φιλοσοφήσαμε άνευ…εξαιτίας των αναφορών του Π. Ιωαννίδη στον αγαπητό του καθηγητή· ας ξεκουραστούμε λίγο …γεμίζοντας τις μπαταρίες μας και τα λέμε τον Σεπτέμβριο, μακάρι με φιλοσοφικά θέματα κι όχι με Μητσοτάκη, περιφερειάρχες και Δημάρχους!... Αρκετά μας πρήζουν τα «κανάλια» με τα δελτία τύπου των κομμάτων.