• πολιτισμός
• ιστορία
• Λαυρεωτική
• Δήμος Λαυρεωτικής
• Λαύριο

Το Λαύριο είναι μία ιστορική πόλη με μακραίωνη ιστορία. Φυσικό λοιπόν να έχει και ιστορικά κτίρια αλλά ακόμη και αντικείμενα.

Ενα από τα άξια συντήρησης, έργα του, είναι και οι φανοστάτες που μετρούν ιστορία 130 περίπου χρόνων.

Πρόσφατα ο δήμαρχος Δημήτρης Λουκάς μετακίνησε δύο από τους διασωθέντες φανοστάτες από την Καμάριζα, που βρίσκονταν σε ιδιωτικό χώρο και τους δώρισαν οι ιδιοκτήτες τους Πόπη Καπέλλα και Αντώνης Παπαδόπουλος, τους οποίους ευχαρίστησε ιδιαίτερα ο δήμαρχος.

Οι φανοστάτες τοποθετήθηκαν στην είσοδο του Δημαρχείου, μια κίνηση νομίζουμε που ομορφαίνει το χώρο ακόμη περισσότερο αλλά και τον αναδεικνύει, ανεξάρτητα αν κάποιοι διαμαρτυρήθηκαν, ίσως επειδή δεν κατάλαβαν την κίνηση.

Ας δούμε όμως την ιστορία όπως την περιγράφει ο Αριστείδης Γ. Κανατούρης

«Οι ιστορικοί φανοστάτες του Δήμου Λαυρεωτικής»

Με σκοπό την πληροφόρηση των συµπολιτών µας, επιθυµώ να παραθέσω µερικά από τα ιστορικά στοιχεία για το θέµα αυτό, όπως προκύπτουν από σχετική έρευνά µου στα Γενικά Αρχεία του Κράτους και σε Βιβλιοθήκες.  

Ο πρώτος δηµοτικός φωτισµός του Λαυρίου και των προαστείων του (µην ξεχνάµε ότι η Καµάριζα αποτελούσε τότε µέρος του Δήµου µας, απ’ όπου αποσπάσθηκε ως ανεξάρτητη Κοινότητα το 1948), γινόταν µε φανούς πετρελαίου που ήταν τοποθετημένοι σε ξύλινους στύλους. Ο ρηξικέλευθος πρώτος Δήµαρχος Λαυρεωτικής Αλέξανδρος Καµπάς (1891-1895), αµέσως µε την ανάληψη των καθηκόντων του πρότεινε και το Δηµοτικό Συµβούλιο ενέκρινε στις 22-11-1891 την «προσθήκη 50 νέων φανών» και την αντικατάσταση του φωτισµού από πετρέλαιο σε ηλεκτρικό ρεύµα, µε το αιτιολογικό «την άνετον και ασφαλή των εργαζοµένων µετάβασιν εις αµφοτέρας τας εταιρίας, το πλείστον των οποίων έχει νυκτερινήν εις αυτάς εργασίαν».

Παίρνοντας ως υπόδειγµα τους µεταλλικούς φανοστάτες του Δήµου Αθηναίων, παρήγγειλε 80 παρόµοιους για τον Δήµο Λαυρεωτικής, οι οποίοι κατασκευάστηκαν στο Μηχανουργείο της Εταιρείας Μεταλλουργείων Λαυρίου (της γνωστής µας ως «Ελληνική Εταιρεία») και   τοποθετήθηκαν σε διάφορα σηµεία στην πόλη του Λαυρίου, σε δηµόσιους χώρους και κατά µήκος της προκυµαίας στο λιµάνι, και στην Καµάριζα. Οι φανοστάτες αυτοί έχουν ανάγλυφη την ταυτότητά τους «ΔΛ» (Δήµος Λαυρεωτικής) και την χρονολογία «1893», και έχουν αποτυπωθεί σε διάφορες παλαιές φωτογραφίες. «Αντί των ευαρίθµων και σεσηπότων ξυλίνων στύλων των φανών, ετοποθετήθησαν περί τους 80 σιδηροί τοιούτοι όµοιοι των εν τη πρωτευούση» αναφέρεται στα έργα του Δηµάρχου Αλ. Καµπά (Εφηµ. ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ, 2-12-1895).

Εκτός από αυτούς τους φανοστάτες-κολώνες, την ίδια εποχή τοποθετήθηκαν και φανοστάτες-βραχίονες σε πολλά δηµόσια και ιδιωτικά κτήρια του Λαυρίου (που ευτυχώς διασώζονται µέχρι σήµερα) και ένα χρόνο αργότερα τοποθετήθηκαν 8 µεγάλου ύψους φανοστάτες-κολώνες στην κεντρική πλατεία. Ο φωτισµός τους έγινε µε παροχή ηλεκτρικού ρεύµατος από την τότε κραταιά Ελληνική Εταιρεία. Και πάλι, ανατρέχοντας στον Tύπο πληροφορούµαστε ότι «Μετά πολλάς µελέτας ίνα φωτισθή η πόλις δι’ αεριόφωτος συνεβλήθη ο δήµος µετά της Ελληνικής Εταιρίας και ήδη η µεγάλη πλατεία και τα κυριώτερα µέρη της πόλεως φωτίζονται δι’ ηλεκτρικού φωτός» (Εφηµ. ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑ, ό.π.). Και άλλο δηµοσίευµα της ίδιας εφημερίδας (4-6-1894) αναφέρει «Ηλεκτρικόν φώς εν Λαυρίω: Το Δηµοτ. Συµβούλιον της Λαυρεωτικής, τη συγκαταθέσει και του διευθυντού της Ελληνικής Εταιρίας εψήφισε πίστωσιν 1770 δρ. όπως τεθώσιν οκτώ ηλεκτρικοί φανοί εν τη πλατεία και τη αυτόθι λεωφόρω, επειδή ο δια πετρελαίου φωτισµός είναι ανεπαρκής».

Με την πάροδο του χρόνου και στο πλαίσιο κακώς εννοούµενου «εκσυγχρονισµού», οι φανοστάτες-κολώνες ξηλώθηκαν και χάθηκαν και µαζί µ’ αυτούς και ένα κοµµάτι της ιστορίας του Δήµου µας. Διασώθηκαν όµως: ένας από τους 8 µεγάλους στην παιδική χαρά της Νεάπολης, και τρεις µε την ένδειξη «ΔΛ-1893» στην Καµάριζα (2 σε ιδιωτικούς χώρους και 1 σε δηµοτικό χώρο) και τρεις άλλοι χωρίς ένδειξη: ένας στο συντριβάνι της «Ψαραγοράς», ένας νότια του Μνηµείου Ηρώων και ένας µπροστά από τον ΟΤΕ στο Λαύριο.