«Ανδρα μοι ένεπε μούσα πολύτροπον, ός μάλλα πολλά πλάγχθη, επί Τροίης ιερόν πτολιέθρον έπερσεν ….».

…Μίλα μου Μούσα γι’ αυτόν τον πολυμήχανο τον άνδρα, ο οποίος αφού περιπλανήθηκε τόσο πολύ, κατάφερε να πάρει την ιερή πόλη της Τροίας

(Ομήρου “Ιλιάς”, στιχ. 1-3)

Στο άκουσμα του ονόματος του Οδυσσέα, ο νούς μας πλανάται στην Ιθάκη και στο βασιλιά της, του οποίου η μορφή κυριάρχησε στον πόλεμο της Τροίας. Ακόμη στις θρυλικές εκείνες περιπέτειες της επιστροφής του στην πατρίδα, που έθρεψαν κάποτε την παιδική μας φαντασία.

Κοντά του, θυμόμαστε την Πηνελόπη, την   πιστή σύζυγο που κλείνει την εικόνα του εξαιρετικά έξυπνου, μα και πονηρού, αλλά και εν πολλοίς αδίστακτου αυτού Έλληνα άνδρα, ο οποίος καταγράφεται από το λαό του, σαν ο αγαθός και δίκαιος βασιλιάς των παραμυθιών.

Μητέρα του ήταν η Αντίκλεια. Ποιός όμως ήταν ο πατέρας του; Ο Σίσυφος* ή ο Λαέρτης;

Αναδιφώντας από ό,τι είναι γραμμένο, βρήκα πως ο Σίσυφος είχε προηγηθεί σε ερωτική σχέση με την Αντίκλεια. Φαίνεται όμως, ότι σύντομα την παράτησε και τότε μόνο την πήρε γυναίκα του ο Λαέρτης. Μετά από αυτό το γάμο γεννήθηκε ο Οδυσσέας. Πόσο χρόνο όμως μετά και κοντά ήρθε αυτή η γέννηση, η ιστορία δεν μας προσδιορίζει. Έτσι μας δίνεται το δικαίωμα να σκεφθούμε και οτιδήποτε άλλο θέλομε, όσον αφορά την πατρότητα.

Κάποιοι λένε, ότι η Αντίκλεια δεν έφταιγε και άθελα υπέκυψε στον βιασμό. Κάποιοι πάλι λένε, ότι ο πατέρας της ο Αυτόλυκος ήταν εκείνος που την είχε σπρώξει σε αυτή την προγαμιαία συνεύρεση, γιατί προσέβλεπε για τον εγγονό του, να πάρει το πονηρό γονίδιο του Σίσυφου. Να σημειωθεί δε, ότι ο Αυτόλυκος γιος του Ερμή η κατ΄ άλλους του Δευκαλίωνα, που ζούσε στον Παρνασσό, περιγράφεται σαν ο άνθρωπος με το πιο πανούργο μυαλό. Προφανές λοιπόν είναι, αφού αυτός ο Αυτόλυκος φέρεται να έχει αναμιχθεί στο όλο θέμα, ίσως και να μην ισχύει η άποψη περί του “αθελούσιου” βιασμού. Οπότε απορρίπτεται και το “άπαξ”. Οπότε αυτά και κατά τα γνωστά.

Μικρός ο Οδυσσέας,   κυνηγώντας έναν κάπρο είχε τραυματιστεί στο γόνατο και αυτό αποτέλεσε στην τελική στιγμή της επιστροφής του, το αναγνωριστικό του σημάδι, καθώς ήταν όχι μόνο ταλαιπωρημένος και ασπρομάλλης, αλλά και επί σκοπού μεταμφιεσμένος..

Ο Οδυσσέας φαίνεται, ότι δεν έλεγε όχι προκειμένου να αυξήσει αριθμητικά τον πληθυσμό της Ελλάδας. Έτσι λοιπόν, με την Πηνελόπη είχε αποκτήσει τρείς γιούς. Τον “θεοειδή”, δηλαδή θεϊκά όμορφο Τηλέμαχο, αλλά και τον Αρκεσίλαο και τον Πτολίπορθο. Ο Ησίοδος πάλι, μας μιλά και για άλλους τρείς από την Κίρκη, τη θεά με την ανθρώπινη φωνή: τον Άγριο, τον Λατίνο, τον Τηλέγονο και μια κόρη την Κασσιφόνη. Περνώντας το νησί της Ωγυγίας, που ήταν κοντά στο νησί των Φαιάκων τη σημερινή Κέρκυρα, συνδέθηκε με την εκεί νύμφη την Καλυψώ. Η Καλυψώ   με την ερωτική της τέχνη τον κράτησε   δέσμιο για οκτώ χρόνια. Του είχε μάλιστα υποσχεθεί θεϊκή αθανασία και αιώνια νεότητα. Αν δε,   δεν αναμιγνυόταν η θεά Αθηνά που τον λυπήθηκε, δεν θα έφευγε ποτέ από κοντά της.   Ο Οδυσσέας πάντως όσο καιρό μένει,   δεν παραλείπει να κάνει μαζί της, τον Ναυσίθοο, τον Ναυσίνοο, τον Τηλέγονο και τον Τηλέδαμο. Η Καλυψώ από την άλλη μεριά   φαίνεται ότι ήταν επιρρεπής περί τα “τοιαύτα”, καθότι όταν αργότερα ο γιος του Οδυσσέα ο Τηλέμαχος, αναζητώντας τον χαμένο πατέρα του, πέρασε και αυτός από το νησί της, πάλι αυτή τον κράτησε ερωτικά και αυτόν.

Ο Οδυσσέας αναπαραγωγικός ων, δεν σταματά φεύ έως εδώ. Με την Ευίππη την ερωμένη του, σκαρώνει τον Λεοντόφρωνα, τον Δόρυκλο και τον Ευρύαλο. Σε συνολικό αριθμό δεκατρία παιδιά με γυναίκες τέσσερις.

Οπωσδήποτε μητέρα του ήταν, όπως προείπαμε, η Αντίκλεια, η κόρη του Αυτόλυκου από τον Παρνασσό. Αυτός   ο παππούς Αυτόλυκος, καθώς έβλεπε τον εγγονό του να είναι συνέχεια και με την παραμικρή αιτία οργισμένος του κόλλησε το όνομα Οδυσσέας από το ρήμα “οδύσσομαι”, που θα πεί οργίζομαι και που ορθογραφικά έχει δύο “σ”, γι’ αυτό και ο Οδυσσέας γράφεται με δύο “σ” και κακώς ο υπολογιστής μου τον θέλει με ένα.

Μάλιστα λένε, πως το όνομά του αυτό προοιώνιζε την μετέπειτα οργή που είχαν δείξει οι θεοί εναντίον του, στο δρόμο της επιστροφής του.

Ο Οδυσσέας λοιπόν, με τον ερχομό της ενηλικίωσης του είχε ενταχθεί στον κατάλογο των μνηστήρων για την Ωραία Ελένη.

Στη λίστα γάμου ήταν πολλοί οι επιθυμούντες και η κακομοίρα η Ελένη, που τη λέγανε και ωραία, τους ήθελε όλους, αλλά δυστυχώς έναν μοναχά έπρεπε να διαλέξει. Τότε ο Οδυσσέας παρενέβη της είπε: «Διάλεξε επιτέλους έναν και οι άλλοι έστω και χαμένοι, ορκιζόμαστε να είμαστε κοντά σου και να σε προστατεύομε σε όλη μας τη ζωή».

Ο πατέρας της ο Τυνδάρεως, που ήταν και βασιλιάς της Σπάρτης το δέχτηκε ασμένως δηλαδή με χαρά και ο αγώνας άρχισε. Νίκησε τελικά ο Μενέλαος σαν πιο ωραίος και πήρε την Ελένη. Ο Τυνδάρεως, συμπάθησε πολύ τον Οδυσσέα, μετά από τη βοήθεια που είχε δώσει στην επιλογή του μνηστήρα, για την κόρη του. Για να του ανταποδώσει αυτό το καλό, υποσχέθηκε να του βρεί μια νύφη. Πείθει λοιπόν τον αδελφό του τον Ικάριο, να του δώσει την κόρη του την Πηνελόπη. Οι κακές γλώσσες μάλιστα λένε, ότι   αυτή παίχτηκε σε αγώνα δρόμου. Αλλά ποιός τα πιστεύει αυτά.   Ο Ικάριος όμως, όταν η κόρη του η Πηνελόπη έφευγε με τον   Οδυσσέα,   σαν γυναίκα του πιά, προσπάθησε να την αποτρέψει και να την κρατήσει κοντά του. Τότε ο Οδυσσέας αγρίεψε, φωνάζοντας: εκείνο το έκτοτε πολιτικά ιστορικό: «Εμένα ή τον πατέρα σου». Αλλά η κοπελιά ρίχνοντας το πέπλο στο πρόσωπό της, για να μη βλέπει τα δακρυσμένα μάτια   του πατέρα της, αναφώνησε: «Εσένα» και έκτοτε έγινε   γνωστή, σαν “η πιστή Πηνελόπη”.

Ο Τηλέμαχος ήταν μωρό, όταν άρχισε η συστράτευση των Ελλήνων για την εκστρατεία στην Τροία. Ήθελαν τότε, με το πρόσχημα της προσβολής που τους έγινε με την απαγωγή της Ελένης, να πατήσουν κατακτητικά το πόδι τους στην Ασία. Εξοργίστηκαν και οι “χαμένοι” μνηστήρες για την προσβολή που δέχτηκε το “κορίτσι” τους. Θυμήθηκαν δε τον όρκο που είχαν κάποτε δώσει και άρχισαν να μαζεύονται.

Ο Οδυσσέας αυτόν τον καιρό ζούσε ήρεμα με τη γυναίκα του και το παιδί του στην Ιθάκη. Δεν του άρεσε η ιδέα να πάει μαζί τους. Άλλωστε ένας χρησμός του είχε πεί, ότι αν έφευγε σε αυτή την εκστρατεία, θα έλειπε για είκοσι χρόνια από το σπίτι του. Όταν λοιπόν ο Παλαμήδης** πήγε να τον καλέσει, αυτός για να τον αποφύγει έκανε τον τρελό. Αλλά ο Παλαμήδης γρήγορα αποκάλυψε την απάτη του, τον ρεζίλεψε και αυτό ο Οδυσσέας ποτέ δεν του το συγχώρεσε.

Αλλά υπομονή για τη συνέχεια. Προοδευτικά θα μάθομε και τις πίκρες που δοκίμασε, «πάθεν άλγεα όν κατά θυμόν» στο δρόμο για τη γλυκειά του γυρισμού ημέρα, για το «νόστιμον ήμαρ», όπως μας λέει ο Όμηρος.

γιάννης κορναράκης του μάνθου

* Σίσυφος; Βασιλιάς της Κορίνθου. Σχετικά έχω γράψει σε παλιότερο άρθρο.

** Παλαμήδης: Ήρωας του Τρωϊκού πολέμου, φημιζόμενος για τη σοφία του. Τελικά θανατώθηκε δια λιθοβολισμού, με την ψευδή κατηγορία της προδοσίας, που μηχανεύτηκε ο Οδυσσέας.

Βοηθήματα

1) Λεξικό του Αρχαίου Κόσμου. Εκδ. Δομή

2) Εγκυκλ. Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα

3) Ομήρου: “Ιλιάς”, Εκδ. Γεωργιάδη

4) Ομήρου “Οδύσσεια”, Εκδ Πάπυρος