Ειδήσεις

ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΙΚΟ ΕΓΚΛΗΜΑ ΚΑΙ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΣΚΑΝΔΑΛΟ ΣΥΝΤΕΛΕΙΤΑΙ ΣΤΗ ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΑΠΟΡΡΙΜΜΑΤΩΝ

Η Ελλάδα αποτελεί τη μοναδική ίσως εξαίρεση ανάμεσα στις ανεπτυγμένες χώρες, ευρωπαικές και μη, όπου γίνεται διαχείριση και τελική διάθεση σύμμεικτων απορριμμάτων, χωρίς διαλογή και ανακύκλωση στη πηγή. Ενώ σε κάθε Ευρωπαική χώρα, και όχι μόνο, διαφόρων χρωμάτων κάδοι είναι τοποθετημένοι στις γειτονιές (ή και μέσα στις κατοικίες !) και επιτυγχάνεται ανακύκλωση, που σε ορισμένες περιπτώσεις προσεγγίζει το 95% του συνόλου των παραγόμενων αποβλήτων, στη χώρα μας οι Περιφερειακοί Σχεδιασμοί προβλέπουν τη κατασκευή νέων φαραωνικών διαστάσεων εργοστασίων για τη τελική διάθεση σύμμεικτων απορριμμάτων !

Γιατί ?

Συνηθίζεται να λέγεται ότι ο Έλληνας δεν έχει περιβαλλοντική συνείδηση και δεν πρόκειται να πειθαρχήσει σε ένα πρόγραμμα κατ’ οίκον διαχωρισμού και ανακύκλωσης …

Μήπως αυτό δεν είναι παρά ένα πρόσχημα για να συντελείται ένα τεράστιο οικονομικό σκάνδαλο ?

ΤΙ ΠΡΟΒΛΕΠΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ

Τέσσερα τεραστίων διαστάσεων εργοστάσια βιοξήρανσης-καύσης και ΧΥΤΑ θα κατασκευαστούν στην Αττική με κόστος 1,2 δις ευρώ, με τη μέθοδο των ΣΔΙΤ, δηλαδή και με χρήματα Ελλήνων πολιτών που θα διατεθούν για τις ιδιωτικές επενδύσεις.

Το μείζον θέμα δεν είναι πού θα χωροθετηθούν (Κερατέα, Γραμματικό κλπ), αλλά η φύση αυτών των εργοστασίων.

Τα εργοστάσια έχουν σχεδιαστεί με πρόβλεψη να δέχονται 1,3 εκατομμύρια τόνους απορριμμάτων το χρόνο, δηλαδή το σύνολο των παραγόμενων ποσοτήτων. Οι ιδιώτες διαχειριστές τους θα χρεώνουν τους Δήμους για τις ποσότητες αυτές, και τα κέρδη τους θα εξαρτώνται από το πόσο μεγάλες είναι οι ποσότητες σύμμεικτων απορριμμάτων που κατευθύνονται σε αυτά. Το Ελληνικό κράτος προβαίνει σε ένα τεράστιο περιβαλλοντικό έγκλημα, γιατί επενδύει τεράστια ποσά σε εγκαταστάσεις που δέχονται μόνο σύμμεικτα απορρίμματα, και μάλιστα το σύνολο των παραγομένων στην Αττική, ναρκοθετώντας εμμέσως πλην σαφώς κάθε πρωτοβουλία ανακύκλωσης στη πηγή σε τοπικό επίπεδο, στους Δήμους ή στη Περιφέρεια.

Κατ’ αρχήν ένας τέτοιος Περιφερειακός Σχεδιασμός διαχείρισης αποβλήτων αντιβαίνει τις Ευρωπαικές Οδηγίες, όπου ως στόχος τίθεται η ‘Ευρωπαική κοινωνία ανακύκλωσης’ με σαφή ιεράρχηση σε πρόληψη, επαναχρησιμοποίηση, ανακύκλωση-κομποστοποίηση, αξιοποίηση και τελική διάθεση.

Ως φύλλο συκής, τα επενδυτικά αυτά σχέδια προβλέπουν να γίνεται μηχανική διαλογή (δηλαδή διαχωρισμός με τα χέρια από εργατικό προσωπικό, μέσω κινούμενου ιμάντα), μέθοδος που ήδη χρησιμοποιείται στο ΧΥΤΑ Α. Λιοσίων, με πενιχρά έως ανύπαρκτα αποτελέσματα. Τη μηχανική διαλογή τη βαφτίζουν εργοστάσιο ‘μηχανικής ανακύκλωσης’ και αυξάνουν ακόμη περισσότερο το κόστος επένδυσης και λειτουργίας, που το επωμίζονται οι ΟΤΑ, χωρίς να επιτυγχάνονται καθόλου περιβαλλοντικά οφέλη !

Παράλληλα, στην Ευρωπαική νομοθεσία προβλέπεται ότι για ένα είδος αποβλήτων, τα βιολογικά απόβλητα (κυρίως πράσινα απόβλητα κήπων, αγρών κλπ, όπως επίσης οργανικά απόβλητα εστιατορίων, ξενοδοχείων κλπ) υφίσταται υποχρέωση για διαλογή στην πηγή και για ανακύκλωση-κομποστοποίηση. Ετσι θα μπορούσαν να μειωθούν δραστικά οι ποσότητες των εισαγόμενων απορριμμάτων. Να σημειωθεί ότι για παράδειγμα στη Γαλλία –με βάση τα στοιχεία της κυβέρνησης- τα βιολογικά απόβλητα αντιστοιχούν στο 30% περίπου των αστικών απορριμμάτων και για το λόγο αυτό η γαλλική διοίκηση οργάνωσε τη ξεχωριστή διαχείρισή τους, μειώνοντας αντίστοιχα τη συνολική ποσότητα. Η εκτίμηση και ο σχεδιασμός της Ελληνικής κυβέρνησης για 1,3 τόνους εισερχόμενα απόβλητα, γίνεται για λόγους προφανείς: Αυξάνεται η ποσότητα των εισερχόμενων αποβλήτων και κατά συνέπεια αυξάνονται, αντίστοιχα, τα κέρδη των επιχειρηματιών !

 Περαιτέρω, η προτεινόμενη με τον ένα ή τον άλλο τρόπο καύση σήμερα αμφισβητείται ή απορρίπτεται. Θεωρείται πλέον μέθοδος επικίνδυνη για το περιβάλλον και τον άνθρωπο λόγω των εκπεμπόμενων ρύπων (εκτιμάται ότι εκπέμπονται πάνω από 2 000 επικίνδυνοι ρύποι, από τους οποίους ελάχιστοι –περίπου 20- έχουν αξιολογηθεί) και σε κάθε περίπτωση δεν συμβαδίζει με τον στόχο που αναφέρει η νομοθεσία, ότι δηλαδή η διαχείριση των απορριμμάτων πρέπει να εξασφαλίζει ένα υψηλό επίπεδο προστασίας του περιβάλλοντος και της υγείας του ανθρώπου. Θα πρέπει να επισημανθεί ότι η αμφισβήτηση ξεκίνησε από χώρες οι οποίες είχαν πρωτοστατήσει στην επιλογή της καύσης ως μεθόδου διαχείρισης των αποβλήτων (π.χ. Σουηδία, Δανία).

Με τη κατασκευή των 4 εργοστασίων δημιουργούνται συνθήκες μονοπωλίου που αυξάνουν το κόστος της διαχείρισης των απορριμμάτων, το οποίο επωμίζεται ο πολίτης. Στη σχετική ανακοίνωση της κυβέρνησης, άλλωστε, επισημαίνεται ότι σε κάθε περίπτωση κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα αυξηθεί το κόστος διαχείρισης των αποβλήτων για τον πολίτη, το οποίο σήμερα ανέρχεται σε 45 ευρώ ανά τόνο !

ΤΟ ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΒΑΡΗΣ-ΒΟΥΛΑΣ-ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ

Υπολογίζεται ότι στο Δήμο το 1/3 περίπου των παραγόμενων αποβλήτων είναι κλαδέματα και ογκώδη. Αποτελεί περιβαλλοντικό έγκλημα το γεγονός ότι μέχρι σήμερα διατίθενται στο ΧΥΤΑ και για το λόγο αυτό ο Δήμος σχεδιάζει να οργανώσει τη διάθεσή τους, για το 2013, σε γειτονική εγκατάσταση διαχείρισης – κομποστοποίησης κλαδεμάτων. Πέρα από τα περιβαλλοντικά οφέλη (παραγόμενο κόμποστ για τους κήπους και πέλετ για τα τζάκια των δημοτών), θα υπάρξουν και οικονομικά οφέλη, δεδομένου ότι η μονάδα κομποστοποίησης θα χρεώνει το Δήμο με ποσόν όχι μεγαλύτερο από 30 ευρώ ανά τόνο, τη στιγμή που η αντίστοιχη χρέωση του ΧΥΤΑ είναι 45 ευρώ ανά τόνο και πρόκειται να αυξηθεί περαιτέρω.

Ωστόσο ο Δήμος θα κληθεί να πληρώσει στον ΕΔΣΝΑ (Ενιαίος Σύνδεσμος που διαχειρίζεται τα απορρίμματα Νομού Αττικής) το 2013, για το σύνολο των ποσοτήτων που παράγει !

Τούτο συμβαίνει γιατί οι ετήσιες χρεώσεις των Δήμων προκαθορίζονται από τον ΕΔΣΝΑ από τον Δεκέμβριο του προηγουμένου έτους, με βάση τις ποσότητες παρελθόντων ετών και εισπράττονται μέσω ΔΕΗ, ανεξάρτητα από τις ποσότητες που τελικά προορίζει ο Δήμος στο ΧΥΤΑ κατά τη διάρκεια του έτους.

Ετσι, σύμφωνα με την 48/12 απόφαση ΕΔΣΝΑ, ο Δήμος ΒΒΒ καλείται να πληρώσει για το 2013 1.712.205,05 ευρώ, ποσόν που αντιστοιχεί στις συνολικές ποσότητες του 2011 (!) πολλαπλασιασμένες με το τίμημα των 45 ευρώ ανά τόνο, και αφού προστεθεί σε αυτές ποσόν που αντιστοιχεί στα μη ανακυκλούμενα υπολείμματα των μπλε κάδων !

Παράλληλα στην ίδια απόφαση ΕΔΣΝΑ αναφέρεται ότι, μετά από αναλυτική μελέτη που θα εκπονηθεί, θα προκύψει η τελική χρέωση των Δήμων, στην οποία θα περιλαμβάνονται, ανάμεσα στα άλλα και όλα τα λειτουργικά και επενδυτικά κόστη του συνολικού σχεδιασμού μεταφόρτωσης και διάθεσης απορριμμάτων στην Αττική !

Μ’ έναν έμμεσο τρόπο απαγορεύεται στο Δήμο να προβεί σε πρωτοβουλίες ανακύκλωσης, ώστε το σύνολο των απορριμμάτων του να προορίζονται είτε στο ΧΥΤΑ, είτε στις προβλεπόμενες νέες εγκαταστάσεις, για εκμετάλλευση από τους επιχειρηματίες.

Να σημειώσουμε εδώ, ότι το περιβαλλοντικό και οικονομικό όφελος των Δήμων από το σύστημα ανακύκλωσης των μπλε κάδων, είναι μηδαμινό, της τάξεως του 5%. Τούτο συμβαίνει γιατί οι μπλε κάδοι που έχουν τοποθετηθεί από την ΕΕΑΑ (Ελληνική Εταιρία Ανακύκλωσης Αποβλήτων) στην Αττική αντιστοιχούν σε ποσότητες περίπου 10% του συνόλου και κυρίως γιατί πρόκειται για ανακύκλωση συσκευασιών, που διαχωρίζονται σε αλουμίνιο, χαρτί κλπ σε ειδικά εργοστάσια ανακύκλωσης (ΚΔΑΥ), με αποτέλεσμα ένα σημαντικό ποσοστό από αυτές να προορίζονται ως υπολείμματα για ταφή στο ΧΥΤΑ και να επωμίζονται οι Δήμοι την ανάλογη χρέωση. Ούτε το σύστημα των μπλε κάδων δηλαδή αποτελεί περιβαλλοντικά και οικονομικά προσοδοφόρο σύστημα ανακύκλωσης με διαχωρισμό στη πηγή.

Ενας τελευταίος παράγοντας που αξίζει να επισημανθεί, είναι ότι, όπως προκύπτει από πανεπιστημιακές μελέτες, η οικονομική κρίση έχει επιφέρει μεγάλη μείωση στις ποσότητες παραγόμενων αποβλήτων, της τάξεως του 30% για την τελευταία τριετία. Παρ’ όλα αυτά οι Δήμοι καλούνται να πληρώσουν με βάση τις ποσότητες παρελθόντων ετών ! Ο Περιφερειακός Σχεδιασμός για τα 4 εργοστάσια δυναμικότητας 1,3 εκατ. τόνων αποβλήτων, έχει βασιστεί στις ποσότητες του 2007 (!), που μόνο με εισαγωγή αποβλήτων από το εξωτερικό θα μπορούσαν να καλυφθούν. Στο όνομα της βιωσιμότητας των 4, φαραωνικών διαστάσεων εργοστασίων, η πιο τραγική εξέλιξη θα ήταν να οδηγηθούμε στην εισαγωγή των αποβλήτων των πλουσιότερων άλλων χωρών ….

ΤΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΓΙΝΕΙ

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι, παρά την οικονομική κρίση και ενάντια στην Ευρωπαική νομοθεσία, οι Δήμοι καλούνται και πολλώ μάλλον θα κληθούν στο άμεσο μέλλον να πληρώσουν δυσθεώρητα ποσά, που είτε θα τους γονατίσουν οικονομικά προκαλώντας αθρόες απολύσεις και κατάργηση ολόκληρων οργανικών μονάδων, είτε θα μετακυλιστούν στους δημότες με ραγδαία αύξηση των δημοτικών τελών. Θεωρείται πολύ πιθανό η χρέωση ανά τόνο να ανέλθει από 45 σε 80 ή και 100 ευρώ !

Το ‘νέο’ μοντέλο διαχείρισης προωθείται σήμερα από την κυβέρνηση και την κοινοτική task force με συνοπτικές και κατεπείγουσες διαδικασίες. Είναι προφανές ότι δεν εξυπηρετεί περιβαλλοντικά και οικονομικά οφέλη, αλλά κάποια επενδυτικά συμφέροντα που ενδιαφέρονται να ασχοληθούν με τη προσοδοφόρα επιχείρηση των αποβλήτων.

Σήμερα το σύνολο σχεδόν της επιστημονικής κοινότητας της χώρας αντιτίθεται στη κατασκευή των συγκεκριμένων εργοστασίων στην Αττική.

Ο Περιφερειακός σχεδιασμός για την Αττική (και για ολόκληρη φυσικά τη χώρα) πρέπει να τροποποιηθεί. Να στηριχτεί στην ανακύκλωση με διαλογή στη πηγή και τοποθέτηση ξεχωριστών κάδων για οργανικά απόβλητα, χαρτί, αλουμίνιο κλπ.

Εξ άλλου η ίδια η εμπειρία αποδεικνύει ότι η ‘ακαταλληλότητα και η απειθαρχία’ του Έλληνα δεν αποτελεί παρά ένα πρόσχημα και μόνο. Χωρίς καμία ενημέρωση και καμπάνια, όπου τοποθετήθηκαν μπλε κάδοι, η ανταπόκριση ήταν απρόσμενα θετική, αν και σίγουρα πολλά ακόμη πρέπει να γίνουν σε αυτή τη κατεύθυνση.

Κάθε πρωτοβουλία των Δήμων για εφαρμογή προγραμμάτων ανακύκλωσης στη πηγή είναι θετική. Η πρωτοβουλία του Δήμου ΒΒΒ για ανακύκλωση κλαδεμάτων κινείται σε αυτή τη κατεύθυνση. Ωστόσο το ισχύον καθεστώς στη χώρα, θέτει νομικά και ουσιαστικά κωλύματα στους Δήμους, ως προς τη δυνατότητα τους να συνάπτουν ξεχωριστές συμβάσεις για τη διάθεση ανακυκλούμενων προιόντων.

Το ζήτημα της ορθολογικής διαχείρισης των αποβλήτων είναι σήμερα ένα μείζον θέμα διεκδίκησης για όλους τους Δήμους, σε απόλυτη σύμπνοια με τα συμφέροντα όλων των δημοτών τους.

* Η Γιούλη Ηλιοπούλου είναι Πολιτικός Μηχανικός ΕΜΠ

MSc Περιφερειακή Ανάπτυξη

Διευθύντρια Περιβάλλοντος Δήμου Βάρης-Βούλας-Βουλιαγμένης