Άρθρα Κώστα Βενετσάνου

Η Κυβέρνηση έχει την ευθύνη

«Εχει την αντικειμενική, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ»

Κ. Καραμανλής

Στο βάθος πολιτειακή εκτροπή

Τη φράση αυτή είπε ο Πρόεδρος της Κυβέρνησης ενώπιον της Κοινοβουλευτικής ομάδας (Κ.Ο.) της Ν.Δ. στις 16 τρέχοντος και πρόσθεσε με παρρησία:

«…Αναλαμβάνω λοιπόν με ευθύτητα το μερίδιο των ευθυνών που μας αναλογεί», καταχειροκροτούμενος ενθουσιωδώς από την κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματός του.

Αντιλαμβάνομαι ότι το θάρρος επικροτείται ακόμη κι αν πρόκειται για ομολογία ενοχής. Τα ενθουσιώδη όμως χειροκροτήματα ορθίων βουλευτών, για την αποδοχή της ενοχής δεν τα κατανοώ. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις, αφού επιβραβεύσουν οι “συγγενείς” τον ένοχο, για το θάρρος ανάληψης των ευθυνών του και την ομολογία της ενοχής του, τον συμπονούν για τη δυσμενή κατάσταση στην οποία περιήλθε με το ατόπημα που διέπραξε και τον οικτίρουν γιατί εξέθεσε την “οικογένεια” στην περιφρόνηση της κοινωνίας. Δεν τον επευφημούν!...

Δεν θ’ αναλύσω τη θαυμάσια και περίτεχνη επικοινωνιακά ομιλία του Κ. Καραμανλή στην Κ.Ο. ούτε την απόδοση και εκφραστικότητα των λόγων του. Ασφαλώς σηματοδότησε  π ο ύ  θα καταλήξει η υπόθεση, το κραυγαλέο σκάνδαλο της Μονής Βατοπεδίου. Στο βάλτο!

«…κάποιοι είπε – παρά την πνευματική τους αποστολή, λειτούργησαν σε βάρος του Δημοσίου». Κάποιοι μοναχοί, σίγουρα δεν ευφραίνονται!... (κάποια κομποσκοίνια θα κρατούν κι αυτοί. «Εκμεταλεύτηκαν αδυναμίες του κράτους και ενέπλεξαν φορείς και υπηρεσίες». Οι δεύτεροι λοιπόν που θα «πληρώσουν» - και δικαίως – είναι «κάποιοι» δημόσιοι υπάλληλοι. Βέβαια στο βαθμό που δεν θ’ αντιδράσουν, όπως ο τ. Πρόεδρος του Ν.Σ.Κ., η Διευθύντρια «πολιτικής γης» του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης1 κ.ά.

Όμως, «…τα αποτελέσματα της εξεταστικής επιτροπής τα ξέρετε» και τα μάθαμε κι εμείς:

Πλην ΠΑΣΟΚ, που βλέπει ποινικές ευθύνες Υπουργών της Ν.Δ.  – όχι όμως Δρυ και Φωτιάδη, που στο κάτω – κάτω έχουν παραγραφεί, όλα τα άλλα κόμματα, με μικρές αποκλίσεις «βλέπουν» μόνο(;) ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΕΥΘΥΝΕΣ.

Αρα μένει να δούμε τί είναι οι περίφημες «πολιτικές ευθύνες» στις οποίες συγκλίνουν όλοι και αποδέχεται η Ν.Δ.

Είναι κάτι σαν «ηθικές ευθύνες» μόνο, ή …coulpa!

Ας αφήσουμε τα κόλπα κι ας πούμε ξεκάθαρα ότι οι πολιτικές ευθύνες δεν είναι θεωρητικές. Προβλέπονται και από το Σύνταγμα και τους Νόμους και από την ιστορία και την ετυμολογία της λέξης (ένας από τους τρόπους ερμηνείας των νόμων). Ας δούμε κι έναν άλλον τρόπο: τη γνώμη των Νομομαθών:

«Η πολιτική ευθύνη (Π.Ε.) ως συνταγματικά τυποποιημένη ευθύνη, έχει σοβαρές νομικές εκφάνσεις. (Σ.Σ. Αρθρ.35 και 85 του Συντάγματος)[…]. Σε αντίθεση με την επικρατούσα αντίληψη, ότι η πολιτική ευθύνη είναι κάτι αόριστο σχεδόν μια υπεκφυγή, η Π.Ε. είναι κάτι πολύ απτό και συγκροτημένο, τόσο ως διαδικασία καταλογισμού όσο και ως σύστημα συνεπειών […]

»Προβληματικότερο απ’ όλα είναι το να παραδέχεται ένα πολιτικό όργανο, ή ένα πολιτικό πρόσωπο, όπως ο πρωθυπουργός(…) ότι υπάρχει πολιτική ευθύνη, αλλά αυτή να καταλογίζεται σε υπηρεσιακό παράγοντα. […] Πολιτική Ευθύνη μπορεί να έχει μόνον όποιος δικαιούται, σύμφωνα με τις αρμοδιότητές του, να έχει (…) διακριτική ευχέρεια πολιτικών, χειρισμών»2.

Ιδού λοιπόν μια εγκυρότατη γνώμη νομομαθούς που διατυπώθηκε σε ανύποπτο για την υπόθεση χρόνο. Να μη κουράσω τον αναγνώστη με πολλές παρεμφερείς νομικές ερμηνείες που φρόντισα να περιέλθουν εις γνώση μου.

Ας επανέλθουμε στη γραμματολογική ερμηνεία της λέξης, που σημαίνει τη λογοδοσία που οφείλουν να δίδουν όσοι διαχειρίζονται κάποια εξουσία, για τα πεπραγμένα τους. Αν εξετάσουμε δε τις ιστορικές ρίζες αυτής της σύμφυτης με τη δημοκρατία υποχρέωσης κάθε διαχειριστή της εξουσίας, θα ντραπούμε και θα ανησυχήσουμε για τον πολιτικό μας πολιτισμό και θα ανησυχήσουμε για το επίπεδο και την υπόσταση της δημοκρατίας μας, μετά τα τελευταία επιβεβαιωθέντα εξεγερσιακά γεγονότα.

Στην αρχαία Αθήνα λοιπόν, εάν κάποιος πολίτης κατηγορούσε έναν άρχοντα για κάτι και αποδεικνυόταν ότι πράγματι ήταν ένοχος, «απεχειροτονείτο», δηλαδή του αφαιρούσαν την εξουσία και παραπεμπόταν σε δίκη. Την ευθύνη και την υποχρέωση δε για λογοδοσία είχε καθένας που ασκούσε διοικητικό ή δικαστικό καθήκον. Οι στρατηγοί, οι ιερείς, οι τριήραρχοι, ο δικαστικοί κλπ. υποχρεούντο μέσα σε 30 ημέρες από τη λήξη της θητείας τους, να δώσουν λόγο για τις πράξεις τους και τις παραλείψεις τους. Αν δεν το έκαναν και αμελούσαν, δεν μπορούσαν να μεταβιβάσουν την περιουσία τους, ούτε να υιοθετήσουν, ούτε να κάνουν διαθήκη.

Δεν μπορούσε ακόμη, πριν από τη λογοδοσία να ταξιδεύσει. Αν η λογοδοσία ήταν ικανοποιητική, όλα έβαιναν βεβαίως καλώς, αλλιώτικα παραπέμπονταν σε δίκη.

Και εάν κάποιος ετιμωρείτο, παρεπόμενες ποινές θεωρούνταν η ποινή της ατιμίας και πρόστιμο3.

Αλλά τέλος πάντων για να μην κατηγορηθώ ως «προγονόπληκτος», ας επανέλθω στα καθ’ ημάς, αφού αναφέρω και μια εννοιολογική εκδοχή της πολιτικής ευθύνης: θεωρούμε δηλαδή ως Π.Ε. μη επιδεχόμενη νομικές συνέπειες, την δυνατότητα επιλογής μεταξύ εναλλακτικών λύσεων, οπωσδήποτε νομίμων, οπότε η κρίση εναπόκειται στο εκλογικό σώμα για να κρίνει κατά πόσο η συγκεκριμένη επιλογή ήταν η ευστοχότερη.

Διολίσθηση σε πολιτική εκτροπή;

Είχα τη βεβαιότητα ότι στη νεώτερη Ελλάδα και στη σύγχρονη φυσικά, μόνον ο ανώτατος άρχοντας – βασιλιάς ή Πρόεδρος της Δημοκρατίας ήταν ανεύθυνος, αφού όλα τα Συντάγματα, στα σχετικά άρθρα τους, όριζαν ότι «ουδεμία πράξις του βασιλέως, ισχύει, ουδέ εκτελείται αν δεν είναι προσυπογεγραμμένη παρά του αρμοδίου Υπουργού, όστις δια μόνης της υπογραφής του καθίσταται υπεύθυνος (Σ. 1952, άρθρο 30), μα και το Σ. του 1911 τα ίδια αναφέρει όπως και το δημοκρατικό Σύνταγμα του 1927, στο άρθρο 72 λέει τα ίδια, ενώ στο άρθρο 73, ρητά ορίζει ότι: «ο πρόεδρος της Δημοκρατίας δεν φέρει καμμίαν πολιτικήν ευθύνην».

Ας έρθουμε τέλος στο ισχύον Σύνταγμα του 1975 όπως τροποποιήθηκε από το εν ισχύει του 2001 στ’ άρθρο 85: «Τα μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου, καθώς και οι Υφυπουργοί είναι συλλογικώς υπεύθυνοι […] και καθένας απ’ αυτούς για τις πράξεις ή παραλείψεις της αρμοδιότητάς του…», ενώ “Καμμία πράξη του Προέδρου της Δημοκρατίας δεν ισχύει ούτε εκτελείται χωρίς την προσυπογραφή του αρμόδιου Υπουργού, ο οποίος με μόνη την υπογραφή του γίνεται υπεύθυνος” αναφέρει το άρθρο 35 παρ.1.

Ουδέποτε λοιπόν, υπό οποιοδήποτε πολιτειακό καθεστώς, θ’ απαλλάσσονταν οι Υπουργοί της ευθύνης των ή καθιστώντο ανεύθυνοι, ενώ αντιθέτως ήταν υπεύθυνοι για τις πράξεις του ανώτατου άρχοντα, μοναδικού ανεύθυνου.

Τώρα παρατηρούμε, με αφορμή το σκάνδαλο των μοναχών της μονής Βατοπεδίου και της διαπλοκής τους με τη δημόσια διοίκηση, δικαστικούς και πολιτικούς προϊσταμένους (Υπουργούς – Υφυπουργούς), απόπειρα ν’ αποκτήσουν οι τελευταίοι – πλην της ασυλίας και της ταχύτατης παραγραφής – και το «ανεύθυνον». Δηλαδή ασυδοσία!

Αυτή η διαπίστωση συνάγεται από την προκάλυψη που προσπάθησαν να προβάλουν και εν πολλοίς το πέτυχαν, στην εξεταστική επιτροπή, δηλαδή αφού οι εντολοδόχοι κατ’ ουσίαν, αυτών υπάλληλοι των γνωμοδοτικών επιτροπών, γνωμοδοτούν έστω ομόφωνα, είναι δήθεν υποχρεωμένοι να υπογράψουν.

Δεν το επικαλέστηκαν μόνο οι υπόλογοι αλλά και πολλοί συνάδελφοί τους.

Kατά την άποψή μου – γι’ αυτό αναφέρθηκα στα σχετικά άρθρα του Συντάγματος, διαχρονικά – αυτό στοιχειοθετεί προσπάθεια πολιτειακής εκτροπής.

––––––––––––––

1. Σταματίνα Μαντέλη, Π. Θέμα 7/12/08 σ. 14 «Μπασιάκος – Κοντός με ανάγκασαν να προχωρήσω στις ανταλλαγές […] Ηταν πολιτική απόφαση η ανταλλαγή. Αν δεν την εφάρμοζα θα ήμουν παράνομη. Θα με μετακινούσαν και θα έλεγαν «πέρασέ την από πειθαρχικό». […Δεν συναίνεσα. Προηγήθηκαν οι αποδοχές των Γνωμοδοτικών Συμβουλίων, η παραίτηση από τη δίκη και η κοινή Υπουργική απόφαση Μπασιάκου και Δούκα».

2. Ευαγγ. Βενιζέλος ΝΕΑ 19.9.2004, Βουλευτής, Συνταγματολόγος.

3. Ι. Ζέπος Εγκ. ΠΥΡΣΟΣ τ.ΙΑ’ σελ. 729, Ευθύνη (του Δημοσίου).