• γιάννης κορναράκης του μανθου
• πασχα
• Φαρισαίοι

Στις μέρες της μεγάλης Εβδομάδας, ακούγονται συχνάκις και επαναλαμβανόμενα, τα ονόματα “Φαρισαίοι και Γραμματείς”.

Ποιοί όμως ήσαν όντως αυτοί οι Φαρισαίοι και οι σχετικοί τους;  

Τι ρόλο έπαιζαν στον κοινωνικό ιστό της εποχής τους, αλλά και προς τι αυτό το άσβεστο μίσος που έτρεφαν κατά του Ιησού; Του Ιησού που τον περίμεναν σαν πολιτικό ηγέτη και τον βρήκαν σαν θρησκευτικό και κοινωνικό αναμορφωτή. Και ακροβατούντες ανάμεσα στα δύο και ανάλογα με τις ξεχωριστά τους συμφέροντα με μια παρωδία δίκης, τελικά οδήγησαν στην ατιμωτική σταύρωση έναν αθώο.  

Εμείς όμως εδώ θα παρακάμψoμε αυτά τα ερωτήματα και θα περιορισθούμε στο θέμα μας, που αναφέρεται μοναχά στις τάξεις της ιουδαϊκής κοινωνίας εκείνης της εποχής.

Αν κανείς περιδιαβάσει κάποια από τα κείμενα τα Βιβλικά, θα διαπιστώσει, ότι την εποχή εκείνη η Ιουδαία δεν περνούσε και τα καλύτερα της χρόνια.

Η οικονομία της Παλαιστίνης μαστιζόταν από μια σκληρή κρίση, η οποία στον τόπο είχε επιφέρει την εξαθλίωση του πληθυσμού.

Η Γαλιλαία, η κατ΄έξοχήν σιτοπαραγωγική περιοχή της Παλαιστίνης, είχε παύσει από πολλού να παράγει. Και όχι μόνο αυτό.

Τα κοινωνικά διατάγματα της Βίβλου, όπως η Γένεση, το Δευτερονόμιο και το Λευιτικό, που ρύθμιζαν προστατευτικά σαν νόμος τη ζωή και τις συνήθειες στην Ιουδαία, είχαν ήδη ατονίσει. Προσέτι όμως επιδεινώθηκε η κατάσταση, όταν στην Ιουδαία άρχιζαν να μαζεύονται πολλοί πεινασμένοι Εβραίοι από τις γύρω περιοχές.  

Παρ΄όλα ταύτα κάποιοι άλλοι ευπορούσαν, χωρίς να έχουν επηρεαστεί από την κρίση. Ανάμεσα σε αυτούς ο ιουδαϊκός Ναός και οι ιερείς του, οι οποίοι από οίκο λατρείας, τον είχαν μεταβάλει σε οίκο αγοράς και εμπορίου.

Τότε και κάτω από αυτό το κλίμα δυστυχίας, μια παλιά επαναστατική τάξη των Ασιδαίων, (Hasidim, που θα πεί όσιοι, Ψ αλμός, 2) η οποία   είχε ανθίσει στην εποχή των Μακκαβαίων, ξαναέκανε τώρα την εμφάνισή της. Οι Ασιδαίοι ήταν φιλήσυχοι Ιουδαίοι, προσκολλημένοι στον θρησκευτικό Νόμο, αλλά παλαιότερα είχαν αποδειχθεί δεινοί επαναστάτες κατά των Σύρων βασιλέων. Τώρα όμως η οργάνωση, ξαναφάνηκε αλλά κάτω από την ηγεσία μιας άλλης ομάδας, της ομάδας των Φαρισαίων, ή κατά την   αραμαϊκή των Perusin. Και Perusin   θα πεί αυτοί που ζούν χωριστά από όλους τους άλλους, και αυτό μάλιστα εξηγεί ολόκληρη την υπεροπτική συμπεριφορά αυτής της ομάδας.        

Αυτοί οι Φαρισαίοι έλεγαν, ότι είχαν την καταγωγή τους απ’ ευθείας από τον Αβραάμ, (Ματθ. 3,9. Ιωαν. 8., 33) και κατά τον Απ. Παύλο εκαυχώντο ότι ήσαν καθαρόαιμοι Εβραίοι εξ Εβραίων. (Καθηγ. Β. Βέλλας). Τηρούσαν δε τον το γράμμα του Μωσαϊκού Νόμου, τη λατρεία του Σαββάτου, τις πλύσεις και τις καθάρσεις(;) και την πράξη της   Περιτομής. Εσέβοντο τους πρεσβυτέρους και τις συμβουλές τους. Ο Ιώσηπος επί του τελευταίου γράφει: «ότι νόμιμα τινά παρέδωσαν τω δήμω οι Φαρισαίοι εκ πατέρων διαδοχής, άπερ ουκ ανέγραπται εν τοίς Μωϋσέως νόμοις» (Ιουδ Αρχαιολ. ΧΙΙΙ, 10,6).

Οι Φαρισαίοι οργανώθηκαν σε κόμμα και μάλιστα γρήγορα έφτασαν στον αριθμό των 6000 μελών. Ήταν ομάδα επιθετική και μισούσαν όλο τον κόσμο. Το επίσημο Ιουδαϊκό ιερατείο, το οποίο είχε σταθεί κοντά στην εξουσία, δεν είδε με καλό μάτι αυτή την επαναστατική κίνηση.  

Ιδιαίτερα δε, όταν οι Φαρισαίοι στη συνέχεια   αποκαλύφθηκαν ότι ήθελαν «να ανασυντάξουν την ‘’Ιουδαϊκή Πολιτεία’’ και να αναδιοργανώσουν την ιουδαϊκή κοινωνία, επάνω στις παλιές θεοκρατικές βάσεις της μωσαϊκής παράδοσης» προεκάλεσαν τον Ναό, γράφει ο Κορδάτος. Περισσότερο ακόμη, όταν αντιτάχτηκαν στην υποταγή της Παλαιστίνης στη Ρώμη.

Για τη συνέχιση της ρωμαϊκής κατοχής στην Ιουδαία, απέδωσαν ενοχές στην έλλειψη της παιδείας του λαού, την οποία βάλθηκαν να διορθώσουν. Σαν δεύτερο αίτιο, της εξαθλίωσης, έδειξαν τη θρησκευτική αλλοτρίωση και την απομάκρυνση πάλι του λαού από τον ορθόδοξο γιαχβετισμό (Γιαχβέ = Ιεχωβάς). Και εδώ οι ευθύνες καταλογίστηκαν κυρίως στην ολιγαρχική εξουσία του αριστοκρατικού κατεστημένου, ενάντια στην οποία δεν δίστασαν να στραφούν επιθετικά. Οι Φαρισαίοι με πρόταξη τη θρησκεία, διακήρυτταν για τους πιστούς την ανάσταση των νεκρών και ότι κοντά στον θεό τους τον Γιαχβέ όσοι παραμένουν πιστοί θα έχουν μια ευτυχισμένοι ζωή, τουναντίον δε οι άπιστοι θα έχουν μια αιώνια τιμωρία. Ο Ιώσηπος (Ιουδ. Αρχ. ΧV 2, 4) μάλιστα μας λέγει, πως οι Φαρισαίοι θέλοντας να πετύχουν το σκοπό τους, είχαν προσεγγίσει και προσηλυτίσει διάφορα άτομα από το χώρο της εξουσίας, και συγκεκριμένα έναν από τους ευνούχους του Ηρώδη, με την υπόσχεση πως ο Γιαχβέ, όταν κυριαρχήσει, θα του ξανάδινε τη στερημένη γεννητική του ικανότητα.

Να σημειωθεί δε ότι οι ‘’ευνούχοι’’ ήταν μορφωμένα και χαρισματικά στην ευστροφία άτομα, τα οποία μένοντας στο περιβάλλον του βασιλιά, αποκτούσαν μεγάλη δύναμη και εξουσία. Αυτοί είχαν από σκοπού υποβληθεί σε ευνουχισμό   για να μην μπορούν να σφετερίζονται κληρονομικά τον θρόνο.

Οι Φαρισαίοι λοιπόν, οι οποίοι σε πρώτο προγραμματικό πλάνο προέβαλλαν την μόρφωση, έπρεπε να παρουσιάσουν και τα δικά τους πρότυπα σοφών δασκάλων. Τέτοια πρότυπα, που η θεωρητική τους μόρφωση θα μπορούσε να σταθεί αντιμέτωπη στην όποια δυναμική αναμέτρηση με το ιερατείο. Για το σκοπό αυτό, μέσα από τις τάξεις τους, γρήγορα βγήκαν οι Ραββί (διδάσκαλοι) και οι Soferim (Γραμματείς). Ο φανατισμός όμως ο θρησκευτικός και η τυπολατρία και η αλαζονεία που τους διακατείχε,   παρόλο που προσπάθησαν   να σταθούν εναντίον της ιουδαϊκής ολιγαρχίας, έδρασε αρνητικά και   δεν κατάφεραν να προσεγγίζουν τις ψυχές του απλού λαού. ΄Ίσως μάλιστα θα ‘λεγε κανείς, πως αυτή η υπεροψία και η απαξίωση απέναντι σε κάθε λαϊκό στοιχείο, να επέφερε και το μίσος εναντίον τους. Από την άλλη μεριά με τον επίπλαστο βίο τους και τα πολλά ψέματα που έλεγαν ανάμεσα στις φαντασιοπληξίες τους, κατάφεραν να αποκτήσουν και τον χαρακτηρισμό των υποκριτών. «Τα προς το θεαθήναι τοις ανθρώποις, λέγουσιν γάρ και ού ποιούσιν» (Ματθ 23, 3, 5). Στους Φαρισαίους όμως ανήκαν εξέχοντα και γνωστά μέλη της κοινωνίας γι’ αυτό και η επιρροή που ασκούσαν στα κοινωνικά πράγματα ήταν μεγάλη. Θα πρέπει δε να υπενθυμίσομε ότι τόσο ο Αποστ. Παύλος όσο και ο Νικόδημος, υπήρξαν ενεργά μέλη αυτών. (Καθ. Β. Βέλλας)

Οι Φαρισαίοι συν τω χρόνω αναδιοργάνωσαν εκ βάθρων τις Συναγωγές, ακολουθώντας εκτός από τη θρησκευτική τους μορφή και μια πολιτική βάση. Μέσα σε αυτές οι Φαρισαίοι και οι Γραμματείς, εξηγούσανε όχι μόνο τον μωσαϊκό Νόμο, αλλά συνάμα διαπαιδαγωγούσανε πολιτικά τις μάζες. Κατά μερικούς δε, οι Φαρισαίοι, αποτελούσανε το προοδευτικό κόμμα της εποχής. Απέναντι σε αυτούς ήταν οι Σαδδουκαίοι που αποτελούσαν την Ιουδαϊκή αριστοκρατία. Γι΄αυτούς όμως περισσότερα στο επόμενο άρθρο.

---

Βοηθήματα

1) Β. Βέλλα: “Εβραίκή αρχαιολογία”, Εκδ. Αποστολικής Διακονίας
2) Β. Βέλλα: “Επιφανείς προσωπικότητες της Π. Διαθήκης”, Εκδ.
3) Γ. Κορδάτου: “Η Παλαιά Διαθήκη στο φως της Κριτικής”, Εκδ. Μπουκουμάνη
4) Φρ. Νιτσε: “Ο Αντίχριστος”, Εκδ. Βάνια.
5) Ερ . Φρομ: “Το δόγμα του Χριστού”, Εκδ. Μπουκουμάνη
6) Ερν. Ρενάν: “Ο Βίος του Χριστού”, Εκδ. Βασιλείου 1922    
7) “Καινή Διαθήκη”, Εκδ. Σωτήρ
8) “Αγία Γραφή”, Εκδ. ‘’Ζωή ‘’