Μετά τις τελευταίες, παράλληλες με την εποχή μας αναφορές στον ΗΓΕΜΟΝΑ του Μακιαβέλλι, θεωρώ επιβεβλημένο να παρουσιάσουμε αποσπασματικά λόγω της αναγκαίας εκτάσεώς της, την ενδελεχή εισαγωγή στο έργο, από τον Βύρωνα Πολύδωρα (Β.Π.).

Αφού μελέτησα αόκνως για Τρίτη φορά, την εκπάγλου γλωσσικής ωραιότητος, λεπτομερή (20 σελίδων) και τεκμηριωμένη γλαφυρότατη ΕΙΣΑΓΩΓΗ του στον ΗΓΕΜΟΝΑ του Ν. Μακιαβέλλι (Ν.Μ) με εκτεταμένα σχόλια του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, που εξέδωσε ο εκδοτικός μας «οίκος» ΣΚΑΒΑΡΑΙΟΣ, θεωρήσαμε χρήσιμο για τους αναγνώστες μας να παρουσιάσουμε, έστω αποσπασματικά την Εισαγωγή – πραγματεία του Β.Π. που ασφαλώς αποτελεί πολύτιμη συμβολή στην ελληνική γραμματεία, και ασφαλή οδηγό για τον μελετητή.

 

Σκέψεις για τον «Ηγεμόνα»

Ο Β. Πολύδωρας, αφού κάνει μιαν αναφορά στον ψυχισμό, στην πολιτική υπόσταση και στις γνώσεις του Μακιαβέλλι, αναλύει το ιστορικό περιβάλλον της εποχής και του σχετικού γεωπολιτικού περιβάλλοντος της Ευρώπης, της διηρημένης Ιταλίας και ιδιαίτερα βεβαίως της Φλωρεντίας, ως πόλης – κράτος δράσεως του.

«Η Φλωρεντία υπήρξε κατ’ ακολουθίαν το κέντρο του ανθρωπισμού. Ο πόλος έλξεως όλων των μεγάλων ανθρωπιστών», λέει, ο Β.Π. καταγράφοντας τον κατάλογο γνωστών προσωπικοτήτων της τέχνης, των γραμμάτων και της φιλοσοφίας, γονιμοποιημένων από τη σοφία των αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων.

«Ο Μακιαβέλλι με τον “Ηγεμόνα” επιχειρεί να συνθέσει (...) όψεις πολιτικής επιστήμης, κοινωνικής ψυχολογίας, και ανθρωπολογίας...». Και παρακάτω: «...Ο Μακιαβέλλι δεν κρίνει. Ούτε υποδεικνύει τελεσίδικα. Ίσως υπαινίσσεται το σωστό (...) Τα ιστορικά παραδείγματα του συχνά εντυπωσιάζουν για τη συνδυαστική και συχνά παράκαιρη ευρηματικότητα τους» (...)

Αναφερόμενος δε στο 4ο Κεφάλαιο του «Ηγεμόνα», «Γιατί το βασίλειο του Δαρείου, που είχε κατακτηθεί από τον Αλέξανδρο, δεν επαναστάτησε ενάντια στους διαδόχους του, αμέσως μετά το θάνατό του», λέει ο Β.Π. καταγράφοντας τα λόγια του Ν. Μακιαβέλλι:

«Οι διάδοχοί του το κράτησαν χωρίς άλλες δυσκολίες, παρά μόνο όσες τους γέννησαν οι ατομικές τους φιλοδοξίες» (...). Σωστό, αλλά όχι πλήρες (...). Μόλις δέκα χρόνια κράτησε η παρέμβαση – αστραπή του Αλέξανδρου (334-323 π.Χ.), και κοντά δύο αιώνες οι εμφύλιοι πόλεμοι των διαδόχων και επιγόνων του», παρατηρεί ο Β.Π.

(Σημείωση δική μας): «Σωστό», ως προς τις διχόνοιες, εξ αιτίας των άπληστων φιλοδοξιών. Λάθος συμπέρασμα του Ν.Μ. όχι ελλειπές γιατί επηρεάζεται από τα φεουδαρχικά ή μονοκρατορικά καθεστώτα της εποχής του. Θεωρεί το λαό «αγόμενο και φερόμενο» από τους ευγενείς – όχι, πως δεν συμβαίνει και σήμερα, ως ένα βαθμό, από τους «ευγενείς» των κομματικών ηγεσιών – αλλά ο Μακιαβέλλι «ξέχασε» τα λεγόμενά του στο κεφ. 5ο, φέρνοντας για παράδειγμα την Πίζα, πως «ένας λαός που έχει συνηθίσει να ζει ελεύθερος, θα επαναστατεί διαρκώς στο όνομα της παλιάς του ελευθερίας». Ε΄, κατ’ αναλογία ισχύει και το αντίστροφο: «‘Οταν ένας λαός έχει συνηθίσει τη σκλαβιά, λίγο τον νοιάζει, αν θ’ αλλάξει αφέντη». Αυτό ακριβώς που συνέβη στο βασίλειο του Δεσπότη Δαρείου. Άλλαξαν αφέντη που μάλλον ήταν ηπιότερος.

Αλλά ας επιστρέψουμε στην ΕΙΣΑΓΩΓΗ του Β. Πολύδωρα: Αφού αναλύει τα κεφ. 17ο και 18ο σχετικά με την αχαριστία και την απληστία των ανθρώπων, και στο ερώτημα, τελικά, «αν είναι προτιμότερο οι λαοί ν’ αγαπούν ή να φοβούνται τον ηγεμόνα τους», ο Β.Π. επιλέγει την αναφορά του Μακιαβέλλι στον Αχιλλέα και στο δάσκαλό του Κένταυρο Χείρωνα, ο οποίος ήταν μισός θεριό και μισός άνθρωπος: «...ποιητικός εδώ ο Ν.Μ. απλώνει τη φαντασία του για να διαλέξει απ’ τα θηρία την αλεπού και το λιοντάρι (...). Να είναι λιοντάρι, για να τρομάζει τους λύκους και αλεπού για να διακρίνει τις παγίδες». Δράττεται της ευκαιρίας λοιπόν ο αναλυτής ν’ αναφερθεί στον Τόμας Χομπς, τον συγγραφέα του «Λεβιάθαν» (Leviathan), σχεδόν σύγχρονο και θαυμαστή τού Μακιαβέλλι, που «συλλαμβάνει τη διατύπωση «homo homini Lupus” (άνθρωπος προς άνθρωπο, λύκος).

Και διαπιστώνει ο Β. Πολύδωρας: «Βλέπουμε λοιπόν στον “Ηγεμόνα” του Μακιαβέλλι, 138 χρόνια πριν, τις εν σπαργάνοις θεωρίες του κράτους, του Τόμας Χομπς και των άλλων πολιτικών φιλοσόφων που ακολούθησαν».

Αδήρητη ανάγκη όμως να κάνουμε ένα άλμα υπερακοντίζοντας κρίσιμα και χρήσιμα σημεία της ανάλυσης, για να κλείσουμε τη συμπιεσμένη και αποσπασματική εισαγωγική ανάλυση του ΗΓΕΜΟΝΑ από τον Βύρωνα Πολύδωρα, μ’ ένα ακροτελεύτιο φιλοσοφικό συμπέρασμά του, το οποίο ανεπιφυλάκτως συνυπογράφουμε:

«Στο αξιακό μου σύστημα, όπως αυτό διαμορφώθηκε από τη δημοκρατική μου συνείδηση και την πολιτική μου πείρα, σε συνύφανση με τα πλούσια και σοφά διδάγματα της ιστορίας, ένα συμπέρασμα με φως και ενάργεια προκύπτει:

Όποια δύναμη, δήλη και καθαρή ή άδηλη και σκοτεινή, διανοείται ή επιχειρεί να γίνει μόνη και παγκόσμια αυτοκρατορία, είναι απορριπτέα ως παγκόσμια απειλή.

Τα έθνη, (...) πρέπει να ζουν και να διαιωνίζονται σύμφωνα με τους φυσικούς νόμους, όπως της βιοποικιλότητας ή στο προκείμενο, της εθνοποικιλότητας.

Να ζουν και να συνυπάρχουν ειρηνικά (...) και να συνεργάζονται (...) Αυτός είναι ένας νέος σκοπός, μετά τη διαφαινόμενη χρεοκοπία, της τελευταίας απόπειρας «παγκοσμιοποίησης»...»!

Κώστας Βενετσάνος

 

Προτεινόμενο Video

Διαφήμιση

Επισκέπτες σε σύνδεση

Αυτήν τη στιγμή επισκέπτονται τον ιστότοπό μας 305 guests και κανένα μέλος