Άρθρα Κώστα Βενετσάνου

• βία
• γυναίκα
• γυναίκες
• ενδοοικογενειακή βία

Η 16η γυναίκα, μέσα σε μια χρονιά ανολοκλήρωτη ακόμη, που δολοφονείται ή φονεύεται άγρια από το “σύντροφό” της, τον άντρα που πιθανότατα αγάπησε και πέρασε ευχάριστες στιγμές μαζί του. Στγμές που κάποιες ίσως άγγιξαν την ευτυχία.

Πέρυσι, στις γιορτές ή κάποιες γιορτές αντάλλαξαν ευχές, φιλήθηκαν, χάρηκαν, χωρίς να υποπτεύεται ότι φιλούσε τον πρόωρο και άγριο θάνατο!

Σε κάποιες περιπτώσεις πάλι ήταν μια συνεχής απέχθεια, μια απειλή, μια βία, μια βαναυσότητα.

«Τη σκότωσε γιατί “τον απατούσε», ή υποπτευόταν κάτι τέτοιο!

Την σκότωσε για, για, για… Δεν μ’ ενδιαφέρει το “για”. Μ’ ενδιαφέρει, με συγκλονίζει η κατάληξη: οι μαχαιριές, οι γροθιές, οι κλοτσιές ή τα νευρικά σιδερένια δάχτυλα που φράσουν τις αναπνευστικές οδούς του θύματος.

Μ’ ενδιαφέρει, με συγκλονίζει, μ’ αηδιάζει το βδέλυγμα, η αποτρόπαια πράξη του κτήνους.

Και η αποκτήνωση του όντος που γεννήθηκε άνθρωπος! Που έπαιξε, που γέλασε, που έκλαψε, που χάιδεψε… Τί τον αποκτήνωσε;

Η βίαια αντιμετώπιση των αταξιών του ή ακόμη και του ενοχλητικού κλάματος, που το δίδαξε πως η καταστολή, η τιμωρία επιβάλλεται με τη βία;

Πώς «πάσα παράβαση και παρακοή» του Μωσαϊκού νόμου λαμβάνει “ένδικον μισθαποδοσίαν”;¹

Τί τον δίδαξε μεγαλώνοντας; Όταν με τη σωματική δύναμη ή την πονηριά ή ως αγέλη επιβαλλόταν στους συνομηλίκους του ή και τους μικρότερους, αποσπώντας το θαυμασμό, τον προσεταιρισμό και την υπακοή ακόμη των ομοίων του, ώστε ως ομάδα ζόρικων νταήδων να επιδίδονται σε ψυχολογική μείωση και σωματική κακοποίηση ασθενέστερων ή εκφοβισμένων ατόμων ή ατόμων άλλης κουλτούρας.

Η αποδοχή της βίας ή η αποκήρυξή της δεν είναι ζήτημα στιγμιαίας ή έστω και ωρίμου αποφάσεως. Είναι ζήτημα μακροχρόνιας διεργασίας, παραδειγματισμού και διαρκούς τριβής. Είναι θέμα στην κυριολεξία, καλλιέργειας – κουλτούρας.

Αυτό είναι δουλειά της πολιτείας κυρίως και της κοινωνίας βεβαίως. (αναπόσπαστο συστατικό κύτταρο της οποίας είναι η οικογένεια).

Να ξεκαθαρίσουμε πως η ειδεχθής πράξη του φόνου σε κάθε περίπτωση, σε κάθε περίσταση και για όποια αιτία είναι απαράδεκτη, είναι καταδικαστέα, εκτός από την περίπτωση της άμυνας.

Το βάρος του εγκλήματος, το είδος και άλλες παράμετροι ανάγονται στην σφαίρα της εγκληματολογίας και της δικαστικής κρίσεως και πρακτικής.

Εδώ, επικεντρωνόμαστε στο επίπεδο και το είδος της πολιτισμικής καλλιέργειας μιας κοινωνίας που ενίοτε εκκολάπτει, γαλουχεί και καλλιεργεί ή ανέχεται τη βία ως μέσον σωφρονισμού, διεκδίκησης, επιβολής, εκδίκησης ή αντεκδίκησης.

Φορείς αυτού του είδους και επιπέδου πολιτισμού είναι το κράτος, η κοινωνία ως σύνολο ή ως ομάδες – κατηγορίες, η θρησκεία, οι εκπαιδευτικοί φορείς, η οικογένεια, Με μέσον και πρωταγωνίστρια πλέον την τηλεόραση!

Η τηλεόραση με τα έξωθεν, ως επί το πλείστον εισαγόμενα κινούμενα σχέδια, έργα φανταστικών υπερφυσικών “ηρώων”, αλλά και έργα δράσης ή κοινωνικά “ρεαλιστικά”, που εξοικειώνουν τον άνθρωπο, από τη βρεφική και νηπιακή ηλικία στη βία και εν τέλει τον εθίζουν.

Στην εφηβία και τη νεανική κυρίως ηλικία δημιουργούν πρότυπα. Οι έφηβοι, οι νέοι και οι νέες αντιγράφουν και προσπαθούν να μοιάσουν στα “είδωλά τους”.

Θεωρούν τους καβγάδες, τις φωνές, τις βιαιότητες, τις “τιμωρίες”, την επιβολή του ισχυρού – τον οποίον θαυμάζουν – ως φυσικές καταστάσεις.

Θεωρούν ακόμα και την αναίτια βία, ως “εκτόνωση”, ως χαβαλέ!...

Δεν διδάσκονται να θαυμάζουν το Δίκαιο – το αντικειμενικό δίκαιο μιας προηγμένης πολιτισμικά κοινωνίας, αλλά το “δίκαιο του ισχυρού”, του πονηρού και της αγέλης.

Αν συγκεντρωθούμε, αν στοχαστούμε και ανακαλέσουμε στη μνήμη μας γεγονότα, τα παραδείγματα θα είναι πολλά και ικανά για να “φιλοσοφήσουμε” λίγο.

Πριν λίγες ημέρες, την 25η Νοεμβρίου, ήταν η “παγκόσμια ημέρα για την εξάλειψη της βίας κατά των γυναικών”! Οι γυναίκες αστυνομικοί, άκουσα και είδα στις ειδήσεις, πως δημιούργησαν ένα βίντεο μικρής διάρκειας, για την ημέρα αυτή. Μπράβο τους! Εύγε για την προσπάθεια, που δεν την χαρακτηρίζω επικοινωνιακή, αλλά δεν αρκεί. Πρέπει να πείσουν τους συναδέλφους τους, και τους ανωτέρους τους, πως όταν καταγγέλλεται μια περίπτωση βίαιης συμπεριφοράς, να μη λένε, “άντε κυρά μου σπίτι σου και κοίταξε να τα βρεις με τον άντρα σου κι αν ξέφυγε λιγάκι, άντρας είναι!” Τί “άντρας”; αντράκι είναι. Κι αν καταγγελθεί περιστατικό από τρίτον, να μη του συνιστούν “να μην ανακατεύεται σε ξένες υποθέσεις”. Έχουν καταγγελθεί αυτά, συμβαίνουν.

Μου ’ρχεται τώρα στο μυαλό ένα περιστατικό φόνου, προ ετών, στα δυτικά προάστια, όπου ο “απατημένος” σύζυγος σκότωσε τη γυναίκα του και τον εραστή της με καραμπίνα. Η τηλεόραση έδειχνε τη στιγμή της σύλληψής του από τα αστυνομικά όργανα, παρουσία εισαγγελέα. Κάποιοι από το πλήθος πέντε-έξι που παρευρίσκονταν, χειροκρότησαν το φονιά, που προέβη στην πράξη του «για την αποκατάσταση της “τιμής” του!

Έμεινα έκπληκτος που ο εισαγγελέας δεν διέταξε τους αστυνομικούς να συλλάβουν τους χειροκροτητές ως ύποπτους ηθικής αυτουργίας του εγκλήματος. Ήσαν αυτοί πιθανότατα που θα του έλεγαν στο καφενείο, «η γυναίκα σου σε κερατώνει και συ κάθεσαι σαν μ@λ@κας; Εγώ θα τους σκότωνα»…

Ή, απ’ την άλλη μεριά, η γυναικεία αντίδραση, από τη “φίλη” της ανεκτικής συντρόφου, στις ερωτοτροπίες (φλερτ) του άντρα της, «πως τον ανέχεσαι, εγώ θα του έβγαζα τα μάτια»! Παρότρυνση για ενδοοικογνειακούς καβγάδες, παραβλέποντας την κατάληξη.

Αλλά το οδυνηρότερο, η ανοχή στην αντρική βία, με παρότρυνση των συγγενών και φίλων, «κάνε υπομονή. Θα διαλύσεις την οικογένειά σου; Άντρας είναι»! Θρασύδειλο ανθρωπάκι είναι.

Σε μερικές, πάλι, φαίνεται ότι τους αρέσει που είναι “σκληρός άντρας”! Το αξέχαστο τραγούδι της Σοφίας Βέμπο το λέει:

«…και μου τα παίρνει και με χτυπάει!...

Μα τον λατρεύω κι είναι το φως μου

Γιατί είναι βλέπεις ο άνθρωπός μου».

Είναι μια κατηγορία γυναικών που έχει γαλουχηθεί έτσι. Και κάποια αρσενικά το ’χουν χωνέψει.

Τελειώνω μ’ ένα τραγούδι όχι για να σας διασκεδάσω, αλλά για να τονίσω πως τα τραγούδια – κι άλλες μορφές τέχνης – αποδίδουν και αναδεικνύουν πτυχές της κοινωνικής συνείδησης και κουλτούρας που υποθάλπουν εγκληματικές ενέργειες, όπως διατύπωνε ρητά στο σύγγραμμά του ο κορυφαίος εγκληματολόγος Κ. Γαρδίκας.

1. Απόστολος Παύλος: “Προς Εβραίους επιστολή” Β΄, 2-3.

Κώστας Βενετσάνος