Το “τέλος” της εργασίας

Σάββατο, 20 Απριλίου 2024

Δημοσιεύθηκε : 29 Ιανουαρίου 2021

Κατά καιρούς, έχουν παρουσιαστεί πολλοί ειδικοί (εκτός αλλά και εντός εισαγωγικών) που ονειρεύονται ή προοιωνίζουν κάποιο «τέλος». «Το τέλος του κόσμου», (Νοστράδαμος), την τελευταία φορά επρόκειτο να συμβεί στις 21 του περασμένου Δεκέμβρη. «Το τέλος της ιστορίας» (Φουκουγιάμα) Αμερικανός είναι, που πανηγύριζε για το τέλος του κομμουνισμού(;) και τη νίκη του (νεο)φιλελευθερισμού και της παγκοσμιοποίησης, ως όχημά του – και τώρα μετανιώνει! Πόσο γρήγορα διαλύονται τα όνειρα, όταν επελαύνει «η κροκόπεπλη, της νύχτας κόρη, αυγούλα!» Ήρθε η κρίση του 2007-2008 κ.ε. και η αρχή του τέλους κι αυτού του θριάμβου...

Φίλοι μου, ΔΕΝ υπάρχει ΤΕΛΟΣ! Κάθε «τέλος» είναι απλά ένας σταθμός.

Αλλο ένα τρανταχτό «τέλος» ήταν «το τέλος της εργασίας και το μέλλον της» του Τζέρεμι Ρίφκιν, (Αμερικανός οικονομολόγος).

Διαπιστώνουμε μιαν αντίφαση στον τίτλο του βιβλίου. Πώς γίνεται το «τέλος» να έχει μέλλον; Έχει αν προσθέσουμε μια δευτερεύουσα επεξηγηματική πρόταση: Το τέλος της εργασίας, όπως την ξέραμε μέχρι σήμερα. Και βέβαια, όπως την ξέραμε, όχι μόνο κατά το είδος, τα είδη, αλλά και τα πλήθη των εργαζομένων.

Και είναι αλήθεια ότι ο Ρίφκιν, στο βιβλίο του, παρουσιάζει αναμφισβήτητα στοιχεία για την πορεία και την εξέλιξη της εργασίας στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (USA), αλλά μας αποκαλύπτει επιπλέον πως ονειρεύονται το μέλλον της, οι θεωρητικοί και διάκονοι των «αγορών», του κεφαλαίου, της παγκοσμιοποίησής του και της συγκέντρωσης τού κεφαλαίου σε όλο και λιγότερα χέρια.

Την ονειρεύονται - κι εδώ δεν απέχει το όνειρο από την πραγματικότητα - τα πάντα να λειτουργούν αυτοματοποιημένα με ελαχιστότατους υψηλής τεχνολογίας επιστήμονες, και κάποιες υπηρεσίες να παρέχονται από ΜΚΟ (Μη κυβερνητικές οργανώσεις) και να λειτουργούν με «εθελοντές», που θα παίρνουν κάποιο χαρτζιλίκι, για να καλύπτουν τα έξοδα μετακίνησής τους και ένα χάμπουργκερ, βρε αδερφέ!...

Υπερβάλλω; Καθόλου· παρακολουθήστε τυχαία αποσπάσματα:

«... Στην Λατινική Αμερική και στην Ασία, έχει σημειωθεί μια έκρηξη εθελοντικών οργανώσεων τα τελευταία 25 χρόνια»¹ (Σ.Σ. Το βιβλίο του Ρίφκιν κυκλοφόρησε το 1995) »Σημαντικό ρόλο για τη δημιουργία του τρίτου τομέα (απασχόλησης) έχει παίξει η καθολική εκκλησία»².

Δεν είναι η πρώτη φορά που χρησιμοποιείται η εκκλησία ως «εργαλείο» από την οικονομικο-πολιτική εξουσία. Είναι πολύ παλιό το εφεύρημα. Απλώς τώρα, έχει συστηματοποιηθεί. «...Κοινότητες χριστιανικής βάσης (ΚΧΒ), μόνο στη Βραζιλία έχουν δημιουργηθεί πάνω από 100.000, με περισσότερα από 3 εκατομμύρια μέλη»!

Βέβαια, δεν μας λέει αν πληρώνονται ή όχι, πράγμα που το πιθανολογούμε βάσιμα, ούτε από πού και τι ενισχύσεις – επιδοτήσεις παίρνουν. Παράλληλα, εκτός της «αυτοβοήθειας», δημιουργούν και ένα «δημοκρατικό κίνημα, ανάμεσα στους φτωχότερους ανθρώπους της Ηπείρου!»

Βλέπεις, οι «φτωχότεροι» εκείνο που χρειάζονται περισσότερο, είναι το παραμύθι της democracy.

Το εύρημα όμως της «βαλβίδας εκτόνωσης» είναι αγγλοσαξωνικό και επιστημονικά μελετημένο: «Η εμπειρία της Αγγλίας είναι αυτή που μοιάζει περισσότερο μ’ εκείνη των ΗΠΑ «...) υπάρχουν περισσότερες από 350.000 εθελοντικές οργανώσεις στο Ηνωμένο Βασίλειο, μ’ ένα συνολικό εισόδημα(;) που υπερβαίνει τα 17 δισεκατομμύρια λίρες ή το 4% του ΑΕΠ»³ (Ακαθάριστου εθνικού προϊόντος). Μεγάλο γλέντι για ...φιλάνθρωπους!

(Δεν μιλάω για το πλήθος των εθελοντών. Αυτοί πάνε για την ψυχή τους και την ιδέα τους. Βέβαια, αφαιρούν άθελά τους, θέσεις εργασίας αμοιβώμενης, από εκατομμύρια ανέργους παγκοσμίως.

(Δεν είμαι κατά του εθελοντισμού· είμαι απέναντι σ’ αυτές τις «εθελοντικές» οργανώσεις και θα το αναπτύξω εν ευθέτω χρόνο).

Αλλες τόσες οργανώσεις υπάρχουν και στη Γερμανία και αλλού (παντού).

«Οι περισσότεροι απ’ αυτούς τους οργανισμούς βασίζονται στην υποστήριξη του δημόσιου τομέα - 80 έως 90%»⁴. Και συνεχίζει καλοπροαίρετα και αγαθά ο Ρίφκιν: «Πολλές οργανώσεις εμπλέκονται σε πολιτικές δραστηριότητες αμφισβητώντας την ισχύ και το κύρος του κράτους».

«Αυτές οι νεογέννητες δημοκρατικές ομάδες», λέει ο Rifkin, «απέδειξαν ότι ήταν πολύ αποτελεσματικότερες στο ρόλο τους, ως ανατροπείς των ολοκληρωτικών καθεστώτων της Ανατολικής Ευρώπης και της Σοβιετικής Ενωσης»⁵ (ΕΣΣΔ).

«Το φλογερό πάθος των ΚΜΟ όλων των τόπων», λέει ο ιστορικός Φρεντ Σταρ, «είναι το βασικότερο χαρακτηριστικό των επαναστάσεων του 1989»⁶.

Η ίδια συνταγή προφανώς δοκιμάστηκε πάλι πρόσφατα στη Ρωσία, με την υπόθεση Αλεξέι Ναβάλνι (στην ουσία αντί – Λουκασένκο – αποψίλωση της Ρωσίας, όπως και σε άλλες περιπτώσεις, πράγμα που προκάλεσε την αντίδραση του Υπουργείου Εξωτερικών της Ρωσίας, που χαρακτήρισε τις αναρτήσεις της Αμερικάνικης Πρεσβείας, ως «παρέμβαση στα εσωτερικά ζητήματα της χώρας».

Αλλά ας επιστρέψουμε στον Ρίφκιν και στο τέλος της εργασίας.

Το όλο μέρος του πολύ τεκμηριωμένου του βιβλίου του Ρίφκιν είναι αφιερωμένο στην ανάλυση της ανάπτυξης των μηχανικών μέσων, της αυτοματοποίησης, της ανάπτυξης νέων μεθόδων οργάνωσης, ανάπτυξης της παραγωγής, και συμπίεσης του κόστους, και τέλος την τεχνική νοημοσύνη και τον πλήρη αυτοματισμό της παραγωγής με αποτέλεσμα την σταδιακή αλλά αλματώδη μείωση του εργατικού δυναμικού, μέχρις οριστικής κατάργησής του μέχρι το 2050 (έχει διανυθεί ήδη η μισή περίοδος).

Αξίζει ν’ αναφέρουμε παραδειγματικά εκείνο που συνέβη στα μισά του περασμένου αιώνα, στη γεωργική παραγωγή. Με την εφεύρεση της θεριζοαλωνιστικής μηχανής, το χαλύβδινο αλέτρι και το τρακτέρ αργότερα, λέει ο Ρίφκιν, οδηγηθήκαμε στο αποτέλεσμα να μειωθεί αλματωδώς ο αγροτικός πληθυσμός «Από τα 3/4 του συνολικού πληθυσμού, που όταν στα μέσα του 19ου αιώνα, να μειωθεί περίπου στο μισό το 1875, και στο 1/3 στα 1900. Το 1940 κατέβηκε στο 1/5 (20%), και το 1995, περίπου στο 3% του πληθυσμού»⁷

Την ίδια εξέλιξη πάνω – κάτω παρουσίασαν όλες οι προηγμένες και εξελισσόμενες χώρες, όπως και η δικιά μας.

Σ’ αυτό το στάδιο, η δραματική μείωση του πληθυσμού που ασχολείται στον πρωτογενή τομέα (κυρίως στη γεωργία), ισοσταθμιζόταν με την αύξηση των εργαζομένων στον δευτερογενή τομέα (βιομηχανία – μεταποίηση), που σημείωνε αλματώδη ανάπτυξη, και με την συνακόλουθη αστικοποίηση του πληθυσμού, που συμβάλλει δευτερογενώς, στην ακόμη μεγαλύτερη ανάπτυξη του δευτερογενούς, αλλά και του τριτογενούς τομέα (υπηρεσιών).

Από τη στιγμή όμως που άρχισαν να εφαρμόζονται οι νέες μέθοδοι και οργάνωση παραγωγής, άρχισε να μειώνεται και το εργατικό δυναμικό. Δηλαδή οι εργαζόμενοι και επομένως και η αγοραστική δύναμη.

Ο εργαζόμενος είναι και καταναλωτής.

Ο μη εργαζόμενος – ο άνεργος – εκτός των άλλων επιπτώσεων, είναι χαμηλής υποστάθμης καταναλωτής· είναι παρίας. Κι αυτοί πλέον είναι δισεκατομμύρια!

Δυστυχώς, δεν είναι δυνατόν να παρουσιάσω στο παρόν, την πληθώρα των στοιχείων που παραθέτει ο Ρίφκιν, στο βιβλίο του. Στα δεκαεπτά, από τα 18 κεφάλαια του βιβλίου που αναπτύσσει παραδειγματικά και με στοιχεία τη μείωση των εργαζομένων, ενώ αντιθέτως παρατηρείται αλματώδη αύξηση της παραγωγής και συνακόλουθη μείωση του κόστους παραγωγής, λόγω και κυρίως της τεχνολογικής προόδου, σημειώνω, “βανδαλίζοντας” το βιβλίο: «Ναι, αλλά σε ποιους θα πουλάνε;»

Ανάκαμψη και ανάπτυξη δίχως εργαζόμενους; Ποιος θ’ αγοράσει; Οι λίγοι κατέχοντες; Δεν επαρκούν με τίποτα!

Η παραγωγή, εξυπακούεται ότι προϋποθέτει δυνατότητα κατανάλωσης. Και κατανάλωση προϋποθέτει εισόδημα και το εισόδημα προϋποθέτει εργασία!

«Καθημερινά, οι υπερεθνικές επιχειρήσεις ανακοινώνουν ότι γίνονται διεθνώς ανταγωνιστικότερες και τα κέρδη τους παρουσιάζουν μια σταθερή άνοδο!»⁸ Ταυτόχρονα, «Μόνο τον Ιανουάριο του 1994, οι μεγαλύτεροι εργοδότες της Αμερικής απέλυσαν περισσότερους από 108.000 εργαζόμενους».⁸

Τις επερχόμενες δύο δεκαετίες του 21ου αιώνα να δεις: Οι άνεργοι δεν παρουσιάζονται με εκατοντάδες χιλιάδες, αλλά με εκατομμύρια!

«Καπάκι» ήρθαν και οι (συνακόλουθες και αναμενόμενες και μη) οικονομικές κρίσεις, κι αυτή που άρχισε να σπάει το τσόφλι του αβγού, του λοιμού του κορωναϊού! Αυτή θα φέρει ακόμη πιο πρόωρα «το τέλος της εργασίας».

Το μέλλον της – το μέλλον μας είναι ζοφερό!

1. Jeremy Rifkin: «Το τέλος της εργασίας και το μέλλον της», εκδ. «Νέα Σύνορα», κεφ. 18, σελ. 472 κ.επ.

2. Στο αυτό ως άνω όπως και τα επόμενα: 3, 4, 5 σελ. 478

6. Fred Starr: “The third Sector in the second world, world development», τομ. 19, 1, σελ. 69.

7. Rifkin, όπως στην παραπομπή (1), πρόλογος σελ. 46.

Κώστας Βενετσάνος

8. Ως άνω, σελ. 50.