Η Γαλλική Επανάσταση του 1789: Μαξιμιλιανός Ροβεσπιέρος, ο Αδιάφθορος

Τρίτη, 06 Ιουνίου 2023

Δημοσιεύθηκε : 21 Ιουλίου 2014

«Πρέπει να έχει ιδεί κανείς μια ολόκληρη επανάσταση, για να ξέρει ως ποιό σημείο μπορεί αυτή να μεταμορφώσει έναν άνθρωπο»

(Ζεράρ Βαλτέρ, ιστορικός βιογράφος)

Στο λήμμα της Εγκυκλοπαιδείας   Maximilien –Marie- Isidore de Robespierre, διαβάζομε με κυνική λιτότητα τον όλο κύκλο της ζωής του: «Γεννήθηκε το 1758, στο Αρράς. Θανατώθηκε στη λαιμητόμο το 1794, στο Παρίσι.»

Ο Ροβεσπιέρος καταγόταν από δικηγορική οικογένεια με ρίζες από την Ιρλανδία. Παππούς δικηγόρος, πατέρας δικηγόρος, επόμενο λοιπόν ήταν και ο Μαξιμιλιανός να ακολουθήσει την δικηγορία.

Ο Ροβεσπιέρος έμεινε γρήγορα ορφανός από μητέρα. Ίσως και από πατέρα, αφού αυτός μετά το θάνατο της γυναίκας του, έφυγε και εγκατέλειψε τα παιδιά του, δυό αγόρια   και δυό κορίτσια , σε παππούδες και θείες.

Ο ιστορικός της Γαλλικής Επανάστασης Michelet, κάπου αναφέρει ότι «οι περισσότεροι από τους ανθρώπους των γραμμάτων που έδρασαν στις μέρες της Επανάστασης, στηρίχθηκαν και βοηθήθηκαν στην αρχή της καριέρας τους, από την ίδια την εξουσία αυτής της μοναρχίας, που αργότερα καταπολέμησαν». Με άλλους λόγους είχαν προνομιακά ευνοηθεί από το μοναρχικό εκείνο   καθεστώς, που αργότερα ενεργώς φρόντισαν για την ανατροπή του!

Κάτι τέτοιο, σκανδαλωδώς είχε γίνει και με τον Ροβεσπιέρο. Οι “θειάδες” του, είχαν μεριμνήσει με “τα μέσα” που είχαν και τις γνωριμίες τους με τον Επίσκοπο του Αρράς, αλλά και με τον ισχυρό Αβά της μονής του Σαίντ Βάαστ (Abbaye de Saint Baast), να δίνουν κατ΄ έξακολούθηση και κατ΄ εξαίρεση υποτροφίες καί δημόσιες θέσεις στον νεαρό Ροβεσπιέρο. Έτσι μετά την υποτροφία που χορηγήθηκε στον ενδεκάχρονο Ροβεσπιέρο για το κολλέγιο του Αρράς, ακολούθησε η υποτροφία για το ονομαστό κολλέγιο   του Παρισιού «Louis -le -Grand». Η αλήθεια όντως είναι, πως από εκεί αποφοίτησε με βραβεία και επαίνους και με το πτυχίο την νομικής στο χέρι. Επιστρέφει στο Αρράς και προσπαθεί να ασκήσει το επάγγελμα του δικηγόρου. Με τη μεσολάβηση δε των “θειάδων” του, διορίζεται Επισκοπικός δημόσιος κατήγορος.

Αλλά είναι κατακυριευμένος από θλίψη και κατατρύχεται από την εγγενή του μελαγχολία και τάση προς απομόνωση. Λεπτοκαμωμένος στο κορμί, στολίδι το πρόσωπο του με ένα άχρωμο μόνιμο χαμόγελο. Από παιδί η ζωή του διαγράφεται μοναχική και χωρίς πατρική στοργή. Με ιδιαίτερη τρυφερότητα στα πουλιά, παίζει με αυτά και τα περιποιείται ατέλειωτες ώρες. Κοντά, στον ελεύθερο χρόνο του, έρχεται η αγάπη του για το κέντημα: “τέχνη για δαντέλα με βελονάκι” συνήθεια που είχε αποκτήσει, πάλι από παιδί. Στο Παρίσι περνά πάλι τη ζωή του κλεισμένος και περιχαρακωμένος με τους κανόνες των Ιησουϊτών και γράφοντας ποίηση. Δεν υπήρξε ποτέ καλός ρήτορας και οι λόγοι του δικανικοί ή αργότερα πολιτικοί, προκαλούσαν   αφόρητη ανία στο ακροατήριο. Στις συνελεύσεις τις Επαναστατικές όμως ο λόγος του από το βήμα   ζωντανεύει, γίνεται εμπρηστικός και ολοένα πιο εριστικός. Διαταράσσει με εκρηκτικές παρεμβάσεις ενίοτε σκόπιμες ή και άκαιρες, την ομαλή ροή της λειτουργίας της πολιτικής συγκέντρωσης.

Ως δικηγόρος εθεωρείτο αδέκαστος   και   υπερασπιστής των φτωχών, και ο επιστημονικά γνώστης των νόμων.

Διαμαρτύρεται συνεχώς εναντίον της κρατούσας κατάστασης, που είναι γεμάτη από κοινωνικές αδικίες. Από το βήμα του καταφέρεται κατά της εξουσίας και ζητά την ανατροπή του μοναρχικού καθεστώτος, αλλά και την κοινωνική και ταξική μεταρρύθμιση στο Αρράς.

Το ειρωνικό πάντως είναι, ότι όταν φοιτούσε στο παρισινό κολλέγιο του Γκραν -Λουί, είχε περάσει από εκεί ο βασιλιάς Λουδοβίκος 16ος με την νεαρή βασίλισσα Μαρία -Αντουανέττα. Ήταν τότε που μόλις γυρνούσε από τη στέψη του στο Ρέμς.

Κατά την επίσκεψη λοιπόν του βασιλιά στο κολλέγιο, ο Ροβεσπιέρος και προφανώς κατ΄ εντολή της Σχολής, τον είχε προσφωνήσει.

Εκείνη την ημέρα έβρεχε καταρρακτωδώς.

Το εθιμικά γιορταστικό σκηνικό, άλλαξε, και ο βασιλιάς και η βασίλισσα παρέμειναν καθισμένοι μέσα στην άμαξα, για να μην βραχούν. Ο Ροβεσπιέρος έξω, μέσα στη βροχή, γονατισμένος στα λασπόνερα,   απήγγειλε το προετοιμασμένο κατά πάσα πιθανότητα από τη διεύθυνση του Κολλεγίου, λογύδριό του.

Το 1789, έχει ήδη εκλεγεί αντιπρόσωπος στην Εθνική συνέλευση και   στην Τρίτη τάξη για το Αρράς.

Από εδώ και πέρα βυθίζεται στο κύκλωμα της πολιτικής. Εντάσσεται στους Ιακωβίνους και σκληρύνεται καθώς εμβαπτίζεται στο καυστικό οξύ του κόμματος που τον αλλοτριώνει. Με ένα καινούργιο πρόσωπο. τώρα, γίνεται επιθετικός, και κάπως καταφέρνει   δυναμιστικά να απαγγείλει τους πολιτικούς του λόγους. «Γίνεται η μαϊμού του Μιραμπώ» γράφουν οι κακόγλωσσοι ιστορικοί, σχολιάζοντας ειρωνικά την ποιοτική καρικατούρα της ρητορικής του. Στην Εθνική Συνέλευση αγωνίζεται για το σύνταγμα. Διακηρύσσει “τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και του Πολίτη”. Καταπολεμά και αγωνίζεται για τον   ποικιλότροπο ρατσισμό, φυλετικό και θρησκευτικό και τίθεται υπέρμαχος των δικαιωμάτων των Εβραίων της νότιας Γαλλίας και των εγχρώμων δούλων των αποικιών. Έρχεται σε σύγκρουση με τον στρατηγό Λαφαγιέτ, τον εντεταλμένο υπερασπιστή της μοναρχίας.   Καταδιωκόμενος κρύβεται για να αποφύγει τη σύλληψή του. Την 10η Αυγούστου του 1792 δεν συμμετέχει στην επίθεση κατά των βασιλικών ανακτόρων του Κεραμεικού. Με την επίσημη κατάλυση της βασιλείας στη συνέλευση της Συμβατικής, πρωτοστατεί   στην Τρομοκρατία και τους μεγάλους σφαγιασμούς με τον ‘’Νόμο των υπόπτων”.   Σαν πρόεδρος της επαναστατικής Κομμούνας, που επέχει θέση διακυβέρνησης της χώρας, προωθεί και απαιτεί την καταδίκη του βασιλιά σε θάνατο. Ακόμα του Δαντόν και Ντυμουλέν καταλογίζοντας σε αυτούς επίδειξη μετριοπάθειας.

Στο Παρίσι ο Ροβεσπιέρος ζεί πάντα φτωχικά με την Σαρλότ, την αδελφή του. Επιβιώνει με τη βουλευτική του αποζημίωση, την οποία διαμοιράζεται κατά το ένα τέταρτο με τη Σαρλότ και κατά το άλλο τέταρτο με τη “μαιτρέσσα του” με την οποία περιοδικά κοιμάται. Η αδελφή του όμως τον εγκαταλείπει για να παντρευτεί. Μένει μόνος του. Αρρωσταίνει. Και τότε τον περιμαζεύει η φιλική του οικογένεια του επιπλοποιού Ντυπλαί. Του παραχωρεί σε ένα μισο-υπόγειο μικρό καθαρό περιποιημένο δωμάτιο, αλλά χώρο ασήμαντο υγρό και σκοτεινό για να ζήσει. Το δωμάτιο αυτό βλέπει σε αυλή γεμάτη με τα εργαλεία ξυλουργικά. Από την αυλή αυτή ο Ροβεσπιέρος αντικρύζει καθημερινά, τα μεγάλα κτίρια που τον περιτριγυρίζουν και τον καταπνίγουν. Είναι τα μέγαρα των μεγαλοαστών και των Τραπεζών, που αγέρωχα και ειρωνικά απέναντι στην “ανατρεπτική” Επανάσταση, παραμένουν ακλόνητα στη θέση τους.

Στην προσέγγιση, ακόμα από το κατώφλι του βρώμικου δωματίου, αναδύεται η μούχλα και η βρώμα. Η δυσοσμία να είναι άραγε των πρωταγωνιστών της Επανάστασης. Όχι πάντως των ιδεών και των οικουμενικών μηνυμάτων της.

Εκεί μέσα ο Ροβεσπιέρος, σε αυτό το δωμάτιο με την οχληρή οσμή του, δηλώνει την “αδιάφθορη παρουσία του”. Αυτός που αργότερα επέπρωτο να γίνει ο αποδιοπομπαίος τράγος του όλου επαναστατικού αγώνα.

Εκεί μέσα άρρωστος, και αργότερα γράφοντας πύρινους λόγους για την Συμβατική και ανάλογα άρθρα για τον καθημερινό τύπο, περνά την τελευταία φάση της πολιτικής αλλά και της όλης υπόλοιπης ζωής του.

Η μοίρα όμως των επαναστατών, εδώ είναι η αλληλοεξόντωση.

Στη Συμβατική, οι Ορεινοί με τον Ιακωβίνο Ροβεσπιέρο κατέχουν την αριστερή πτέρυγα, έχοντας στην δεξιά πτέρυγα τους Γιρονδίνους και στη μεσαία τους Πεδινούς. Τους Πεδινούς, που γέρνοντας πότε δεξιά και πότε αριστερά, ρυθμίζουν τις εκάστοτε πολιτικές καταστάσεις

Η δύναμη του Ροβεσπιέρου ήταν η δύναμη των μαζών του Παρισιού.

Η τρομοκρατία ήταν δική τους ακραία τρομοκρατία, και όταν αυτή τιθασσεύτηκε και σταμάτησε, τον εγκατέλειψαν, Και όταν τον εγκατέλειψαν έπεσε και αυτός.

Το προσδοκώμενο πολίτευμα ήταν μια συμμαχία της μεσαίας τάξης με τον εργαζόμενο λαό.

Αλλά για τους Ιακωβίνους της μεσαίας τάξης, οι παραχωρήσεις στους “αβράκωτους” (sans –culottes), δηλαδή μικροτεχνίτες και μικροεπιχειρηματίες, αλλά και φτωχούς εργάτες, ήταν ανεκτές μόνο εφ΄ όσον κρατούσαν τις χαμηλότερες μάζες υποταγμένες στο καθεστώς, χωρίς να τρομοκρατείται και να ενοχλείται η ιδιοκτησία. Αλλά οι Ιακωβίνοι είναι ισχυροί και περνούν τις δικές τους θέσεις.

Ο Ροβεσπιέρος ηγέτης των Ιακωβίνων, έρχεται σε ρήξη τόσο με τους ακραίους Ορεινούς και καρατομεί τον ηγέτη τους Εμπέρ, όπως και με τους μετριοπαθείς και καρατομεί τους ηγέτες τους και φίλους του Δαντόν και Κάμιλο Ντυμουλέν. Θέλει ακόμα να επιβάλει στη θέση της ήδη κατηργημένης χριστιανικής θρησκείας τη λατρεία του Υπερτάτου Όντος και προχωρεί με φανταχτερά προκλητικές γιορτές.

Αυτή η συμπεριφορά του Ροβεσπιέρου, όχι μόνο δυσαρεστεί αλλά και τρομοκρατεί και διασπά τη συνοχή των Ορεινών της Συμβατικής που μαζί του κυβερνούν. Προκαλεί διαιρέσεις στους κόλπους της Επανάστασης και συνασπισμό αντιπολίτευσης, η οποία τον καθαιρεί και τον συλλαμβάνει.   Στο επαναστατικό δικαστήριο που ακολουθεί, ακόμα και η αδελφή του Σαρλότ καταθέτει εναντίον του, με αντάλλαγμα να διασωθεί το “τομάρι της” και να της δοθεί κάποια σύνταξη . Και ο Ροβεσπιέρος οδηγείται και γνωρίζει από πιο κοντά τη λαιμητόμο, τη δική του λαιμητόμο.

Η τραγωδία της δημοκρατίας των Ιακωβίνων ήταν, ότι οι ίδιοι συχνά αναγκάζονταν να αποξενώσουν βίαια τους υποστηρικτές τους.

Ως τον Απρίλιο του 1794, αριστεροί και δεξιοί είχαν οδηγηθεί στη λαιμητόμο και συνεπώς οι Ροβεσπιερικοί είχαν παραμείνει απομονωμένοι και έτσι στις 9 του Θερμιδωρ ή άλλως 27 Ιουλίου του 1794, η συνέλευση η Συμβατική ανέτρεψε τον Ροβεσπιέρο.

Ακολούθησαν οι πολιτειακές αλλαγές, που κατέληξαν μετά από χρόνια στην παλινόρθωση των μοναρχικών Βουρβώνων.

Κατά τη Γαλλική Επανάσταση καταβλήθηκε κάθε προσπάθεια για να επιβιώσει, αλλά και να γεννηθεί μια νέα αστική τάξη, αυτή η μητρική του καπιταλισμού. Ο Έγκελς γράφει ότι: «κατ΄ αυτήν την Επανάσταση καταργήθηκε μεν η φεουδαρχική ιδιοκτησία αλλά έφερε στη θέση της την αστική».

Ο Μάρξ συμπληρώνει: «Αλλά και   άφησε τους εργάτες στη σκλαβιά τους».

Παρ’ όλα ταύτα αυτή η γαλλική καρμανιόλα, που δεν εδίστασε να σφίξει   στην αγκαλιά της όλους τους πρωτεργάτες της, τους επαρχιακούς δικηγόρους, γιατρούς και δημοσιογράφους της Συμβατικής, κήρυξε με τον οικουμενισμό της, το δικαίωμα της επανάστασης παντός καταπιεζομένου   με το σύνθημα ότι: «Όλοι οι άνθρωποι γεννιούνται ελεύθεροι και όλοι έχουν το δικαίωμα για μια ελεύθερη ζωή και ισότητα απέναντι στο νόμο».

Και αυτό είναι που παντού και πάντοτε πρέπει να το θυμόμαστε

γιάννης κορναράκης του μάνθου

Υ.Γ Καλό καλοκαίρι, τουλάχιστον όσο γίνεται.

Βοηθήματα

1) Εγκυκλ. Πάπυρος Λαρούς, Μπριτάννικα

2) Π. Κανελλόπουλος: “Ιστορία του Ευρωπαϊκου Πνεύματος”, Εκδ Γιαλέλης

3) Ε. Hobisbawn: “Η Εποχή των Επαναστάσεων”, Εκδ. ΜΙΕΤ

4) Καρλ Μαρξ: ‘’18η Μπρυμαίρ του Λουδοβίκου Βοναπάρτη”, Εκδ.Ηριδανός

5) Λ. Παπανικολάου: “Ο Νόμος Κίνησης της Αστικής Επανάστασης’’ Εκδ. Στάχυ .