«Aλλοι λαοί έχουν θεούς, οι Έλληνες όμως έχουν σοφούς».
 Νίτσε
Στην αρχαία Ελλάδα ο μύθος ήταν δεμένος με τις αρχές της δημιουργίας του κόσμου. Πρώτη η Ιωνική φιλοσοφία προσπάθησε να απορρίψει τον δογματικό μύθο, και να αναζητήσει μια άλλη εκδοχή, όσον αφορά την “αρχήν των όντων”.


Το γεγονός, ότι τα πάντα μεταβάλλονται και μεταπίπτουν από την μια κατάσταση στην άλλη,  ώθησε τους Ίωνες φιλοσόφους να υποθέσουν, ότι μέσα σε αυτή την εναλλαγή πρέπει να υπάρχει κάτι το μόνιμο, το αμετάβλητο. Μια  σταθερή πρώτη ύλη, μια βασική αρχέγονη ουσία, η οποία να μεταπλάθεται μεν συνεχώς, χωρίς όμως να χάνεται. 
Αυτό ώθησε τον Θαλή από την μικρασιατική Μίλητο, να δεχτεί  ότι «έν είναι το πάν», δηλαδή ένα είναι το πράγμα από το οποίο γεννιούνται όλα. Και αυτό για τον Θαλή ήταν το νερό.  Επάνω στην παρουσία του νερού,  θεμελίωσε την υπόθεση της ενότητας του σύμπαντος, παρακάμπτοντας τις κοσμογονικές θεωρίες τις εποχής του.
«Αρχήν των όντων απεφήνατο το ύδωρ»  γράφει  γι’ αυτόν ο Πλούταρχος στο “Περί αρεσκόντων τοις φιλοσόφοις”.
Βέβαια οι παρατηρήσεις του αυτές, επάνω στις σύσταση,  μεταβολές και μεταμορφώσεις του νερού, ήταν απλά εμπειρικές και πρωτόλειες. Παρ΄όλα ταύτα, με τον φιλοσοφικό του λόγο, κατάφερε να απαγκιστρωθεί από τις επικρατούσες μυθολογικές δοξασίες, δίνοντας τολμηρά τη δική του εκδοχή.
Ο Θαλής λοιπόν, είναι  ο εισηγητής της φιλοσοφίας της φύσεως και από αυτόν θεωρείται, ότι  αρχίζει η ιστορία της ελληνικής φιλοσοφίας, ενώ συνάμα αποτελεί και  το  διαρρηκτικό ορόσημο στην κοσμογένεση.
Ο Θαλής ήταν γιός του Εξαμύου και της Κλεοβουλίνης και όπως μας πληροφορεί ο Ηρόδοτος, αίρει ρίζα φοινικική από τον Κάδμο και τον Αγήνορα.
Έγινε δημότης της  μικρασιατικής Μιλήτου, όταν για λόγους πολιτικούς εξεδιώχθη απο την Φοινίκη. Για να διευκολύνει δε τους Φοίνικες  ναυτικούς καθώς ηρέσκετο στην απασχόληση και στη μελέτη περί την  αστρονομία, παρατηρώντας τον ουρανό ανεκάλυψε τον αστερισμό  της “Μικράς Άρκτου”. Επεσήμανε τη σταθερότητά  της θέσης του αστερισμού αυτού και  τον πρότεινε σαν ναυτικό οδηγό σημείο στην  νυκτερινή πλεύση.  «και της Αμάξης ελέγετο σταθμήσασθαι τους αστερίσκους».
Γεννήθηκε  το 640 π.Χ. και πέθανε σε ηλικία 78 ή 90 ετών. Λέγεται δε ότι πέθανε ενώ παρακολουθούσε αθλητικό αγώνα (γυμνικό). Ήταν σύγχρονος του Κροίσου του βασιλιά των Λυδών. Μάλιστα λέγεται πως όταν ο Κροίσος εξεστράτευσε κατά των  Περσών, ο Θαλής υπηρετούσε στο επιτελείο του σαν τεχνικός σύμβουλος. Κάποια στιγμή το στράτευμα εγκλωβίστηκε στα νερά του ποταμού  Άλυ και δεν μπορούσε να τον διαβεί. Τότε ο Θαλής αντί να προσπαθήσει να κάνει  γέφυρες άλλαξε  σαν μισοφέγγαρο κεντρικότερα την κοίτη και οδήγησε τον ρουν από το άλλο μέρος, παρακάμπτοντας το σώμα του σταθμευμένου στρατεύματος. Ο Θαλής κατά μερικούς δεν είχε παιδιά, κατ΄ άλλους πάλι είχε παντρευτεί και είχε αποκτήσει γιό,  τον Κυβίσκο.  Διήγε βίον απομονωμένο, στερημένο φτωχό με εγκράτεια και σεμνότητα. Τόσο που οι γνωστοί του,  όταν  τον κορόϊδευαν  γιατί παρ΄ όλη τη σοφία του ήταν  οικονομικά φτωχός,  εκείνος απαντούσε  ότι δεν έχει χρήματα γιατί δεν θέλει  και όχι γιατί δεν μπορεί να τα αποκτήσει. Για να αποδείξει δε, ότι η σοφία μπορεί να αποδώσει υλικά κέρδη, όταν χάρη στις αστρονομικές του παρατηρήσεις προέβλεψε από το χειμώνα, ότι οι ελιές θα είναι πλούσιες σε παραγωγή, εκείνο τον χρόνο, προέβη στην παρακάτω κίνηση. Μίσθωσε  για τον εαυτό του σε ανύποπτο χρόνο  όλα τα ελαιοτριβεία της Χίου και της Μιλήτου σε χαμηλή τιμή. Και στην κρίσιμη στιγμή της μεγάλης εσοδείας μονοπωλώντας, τα υπενοίκιασε στους παραγωγούς σε υψηλότερη τιμή κερδίζοντας πολλά χρήματα και αποδεικνύοντας ότι «ράδιον εστί τοις φιλοσόφοις αν βούλωνται», όπου το ράδιον ερμηνεύεται σε “εύκολο”.
Οι σύγχρονοί του μας πληροφορούν ότι ήταν αυτοδίδακτος. Άλλοι λέγουν  ότι   είχε μαθητεύσει αρκετό χρόνο κοντά στους σοφούς ιερείς της Αιγύπτου, όπου και ενέγραψε το ορθογώνιο τρίγωνο, σε κύκλο. Ακόμα μίλησε πρώτος για σκαληνά τρίγωνα και λοιπή θεωρητική γεωμετρία. Έτσι  ο Θαλής θεωρείται ως ο αρχαιότερος Έλληνας γεωμέτρης. Πάλι εκεί στην Αίγυπτο μελέτησε τα αίτια της πλημμύρας του Νείλου ποταμού και υποστηρίζει ότι η αιτία αυτής της πλημμύρας, είναι τα μελτέμια που εμποδίζουν τα νερά του Νείλου  να ξεχυθούν  στη θάλασσα:  «τους ετησίους ανέμους είναι αιτίους πληθύειν τον ποταμόν κωλύοντας ες θάλασσαν εκρέειν τον Νείλον».  Στην Αίγυπτο μέτρησε το ύψος των πυραμίδων συγκρίνοντας τη σκιά τους, με τη σκιά μιας ράβδου όπου είχε χώσει  εκεί κοντά στο χώμα.  Τότε απεφάνθη, ότι όταν η σκιά της ράβδου είναι ίση με το μήκος της, θα έπρεπε το ίδιο να συμβαίνει με κάθε σώμα εκείνη τη  στιγμή.
Είχε ακόμη επιτύχει να υπολογίζει τις μελλοντικές ηλιακές εκλείψεις, τα ηλιοστάσια και τις ισημερίες. Οι αστρονομικές του παρατηρήσεις και μελέτες, τον είχαν οδηγήσει να προβλέψει  την έκλειψη του ηλίου σε μια δεδομένη στιγμή μάχης μεταξύ Λυδών και Περσών.΄Ετσι  ο Κροίσος ο οπoίος είχε ενημερωθεί  σχετικώς*, ήταν προετοιμασμένος και ανέμενε τη στιγμή, που ο ήλιος αιφνίδια θα χανόταν, ώστε στρατιωτικά  να εκμεταλλευθεί το γεγονός. Σχετικά με τον ήλιο, ο Θαλής  γνώριζε  και καθόριζε τη διαδρομή του από ηλιοστάσιο σε ηλιοστάσιο. Είχε υπολογίσει προσέτι  το μέγεθος του ηλίου και της σελήνης, αποφανθείς ότι η φαινομένη διάμετρος του ηλίου και της σελήνης εν συγκρίσει με την φαινομένη τροχιά αυτών είναι το ένα επτακοσιαστό εικοστό μέρος. Οσον αφορά  τις ημέρες του θερινού και χειμερινού ηλιοστασίου ανέφερε την 21-22 Ιουνίου και 21-22 Δεκεμβρίου, δηλαδή  την μεγαλύτερη και μικρότερη μέρα του έτους. Σαν  σύμβουλος του Κροίσου, είχε προβλέψει την ήττα του στον πόλεμο που διεξήγε με τον Κύρο και είχε αποτρέψει την  πατρίδα του την Μίλητο να  συμμαχήσει με τους Λυδούς και έτσι να αποφύγει την ολοσχερή καταστροφή  της.
Σαν τον σοφότερο άνδρα της εποχής του, τον είχε επιλέξει το μαντείο των Δελφών.  Ο Περίανδρος της Κορίνθου είχε στείλει δώρο ένα χρυσό τρίποδα, στον τύραννο της Μιλήτου  Θρασύβουλο. Το πλοίο ναυάγησε και ο χρυσός τρίποδας, αλιεύτηκε τυχαία από τα δίχτυα  των ψαράδων της Κώ.  Οι ψαράδες δεν ήξεραν, τί να τον κάνουν. Τον παρέδωσαν στις αρχές της Κω. Η Κως ήταν αποικία της Μιλήτου. Ζητήθηκε η γνώμη  της Μιλήτου.  Η Μίλητος ρώτησε το μαντείο των Δελφών.   Και το μαντείο άπάντησε:  «Έκγονε της Μιλήτου, τρίποδος περί Φοίβον ερωτάς; Τις σοφίη πάντων πρώτος, τούτου τρίποδ’ αυδώ»,  με άλλα λόγια, ο χρυσός τρίποδας ανήκει δικαιωματικά στον πιο σοφό άνδρα.   Και έτσι δόθηκε στον Θαλή,  που μετά από πολύ ψάξιμο κατεδείχθη σαν ο πιό  σοφός της εποχής του.
Ο Θαλής πίστευε πως η ψυχή είναι αθάνατη, αλλά ότι ψυχή έχουν και τά άψυχα και ανέφερε σαν παράδειγμα τον μαγνήτη και το ήλεκτρον. Ο Θαλής πίστευε στην τύχη και ευγνωμονούσε τη μοίρα του που γεννήθηκε  Έλληνας και όχι βάρβαρος και μάλιστα άνδρας και όχι γυναίκα.
Κλείνω με τρείς  απαντήσεις του. Στην ερώτηση: ποιό είναι το πιο σοφό πράγμα; Απάντησε: «σοφώτατον χρόνος, ανευρίσκει γαρ πάντα», ήτοι ο  χρόνος γιατί αποκαλύπτει τα πάντα. Και το ποιό δύσκολο; «Τον εαυτόν γνώναι», δηλαδή το να γνωρίσεις τον εαυτό σου. Και:  τι πρέπει να θυμάσαι πάντα; «τους γονεύσιν αυτούς προσδέχου των τέκνων» δηλαδή, ότι όπως φέρεσαι στους γονείς σου, τα ίδια να περιμένεις για σένα από τα παιδιά σου.
Αυτά για σήμερα. Στο  επόμενο συνεχίζομε με τους Μιλησίους φιλοσόφους.

*  Ο Θαλής ανήκε στο τεχνικό επιτελείο του στρατού του Κροίσου


Βοηθήματα
1) Διογένους Λαερτίου: “Βίοι Φιλοσόφων “,  Εκδ. Γεωργιάδη
2) Φρ. Νίτσε: “Η Γέννηση της Φιλοσοφίας”, Εκδ. Κορόντζη
3)  Κιρκ, Ράβεν, Σώφιλντ: “Οι Προσωκρατικοί Φιλόσοφοι”, Εκδ. ΜΙΕΤ
4) Χ. Θεοδωρίδη: “Εισαγωγή στη Φιλοσοφία”, Εκδ. Εστία            

Προτεινόμενο Video

Διαφήμιση

Επισκέπτες σε σύνδεση

Αυτήν τη στιγμή επισκέπτονται τον ιστότοπό μας 291 guests και κανένα μέλος