Χρυσόστομος ο Σμύρνης.
Ο Άγιος και Έλληνας
(Το άρθρο μου αυτό, αφιερώνεται στη μνήμη του Δαμιανού και της Αγγελικής, -αδελφών της μάνας μου- νέων παιδιών, θυμάτων του “Συνωστισμού” της 27ης Αυγούστου, του 1922)
«Όποιος ξεχνά το παρελθόν, είναι υποχρεωμένος να το ξαναζήσει» Φάτος Κογκόλη*
Ο Χρυσόστομος Σμύρνης, “κατά κόσμον” Καλαφάτης, γεννήθηκε το 1867 στην Προποντίδα και συγκεκριμένα στην Τρίγλια Βιθυνίας. Ο Χρυσόστομος ήταν ο τελευταίος μητροπολίτης Σμύρνης και από εκείνους τους ολίγους που ακούουν επάξια στο όνομα Άγιος. Πολύ προτού αγιοποιηθεί από την Εκκλησία, είχε αγιοποιηθεί στη συνείδηση του Έλληνα χριστιανού και συνείδηση ολόκληρου του χριστεπώνυμου ελληνισμού.
Αποφοίτησε από τη θεολογική σχολή της Χάλκης.
Χειροτονήθηκε κατά σειρά διάκονος, και αρχιδιάκονος στη μητρόπολη της Μυτιλήνης.
Στις 18 Μαϊου του 1897, χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και μετά μέγας Πρωτοσύγγελος. στην ίδια μητρόπολη.
Προήδρευσε σε μικτή επιτροπή ορθοδόξων και αγγλικανών με θέμα την ένωση των Εκκλησιών. Πρωτοστάτησε ενάντια σε αγώνα που επεδίωκε να αλλοιώσει τον χαρακτήρα του Αγίου ‘Όρους και να εκσλαβίσει τα πατριαρχεία Αντιοχείας και Ιεροσολύμων (Σχέδια του αρχηγού της πανσλαβιστικής Παλαιστίνιας Εταιρείας Παπαδονοτσένεφ). Στις 23 Μαϊου του 1902 εκλέγεται παμψηφεί και χειροτονείται μητροπολίτης Δράμας. Συγκλονίζει η προφητική απάντηση που έδωσε στον πατριάρχη που τον χειροτονούσε. «Θα υπηρετήσω την Εκκλησία και το Γένος με όλες μου τις δυνάμεις και αυτή η μίτρα της χειροτονίας θα γίνει ακάνθινο στεφάνι στο κεφάλι μου αν ποτέ χάσει τη λάμψη της». Όπερ και εγένετο αργότερον.
Στη μητρόπολη Δράμας υπηρετεί μέχρι το 1910. Βιώνει εδώ μια έντονη εθνική δράση. Βουλγαρικό Κομιτάτο και Ρουμανική προπαγάνδα τρομοκρατούν το ελληνικό στοιχείο της περιοχής. Ο Χρυσόστομος σε μια ηγετική αντιμετώπιση, προστατεύει τα ιδανικά της θρησκείας και του γένους. Αναδεικνύεται Ποιμενάρχης και πραγματικός Έλληνας όχι μόνο κατ΄όνομα.
Παρουσιάζει και αξιοζήλευτο κοινωφελές έργο. Ιδρύει Σχολή αρρένων και θηλέων. Χτίζει μητροπολιτικό μέγαρο που συγκεντρώνει άπαν το ελληνικό στοιχείο. Συνάμα γυμναστήριο και νοσοκομείο. Σε σύντομο χρονικό διάστημα, βλέπουν το φώς πρότυπα φιλανθρωπικά καταστήματα, ορφανοτροφεία και γηροκομεία. Σπίτια για καπνεργάτες φτιάχνονται με την δική του πρωτοβουλία και μέριμνα.
Αυτή η δραστηριότητα ενοχλεί την Τουρκική εξουσία. Απαιτείται και σύντομα επιτυγχάνεται η απομάκρυνσή του από τη μητρόπολη της Δράμας. Το 1910 μετατίθεται στη Σμύρνη. Στο ποίμνιό του δεν ξεχωρίζει “θρησκευτικά πιστεύω” σε χριστιανούς και μουσουλμάνους. Το 1922, τέτοιες μέρες επέπρωτο να ζήσει μαρτυρικό θάνατο. Η μίτρα, όπως το είχε προφητεύσει, έγινε τελικά το ακάνθινο στεφάνι του. Ήταν η κεφαλή του χριστεπώνυμου ποιμνίου, η κεφαλή που για τους Τούρκους έπρεπε να αποκοπεί. Οι Γάλλοι παρά την ανθελληνική γενικώς συμπεριφορά τους του προσέφεραν αρχικά σανίδα σωτηρίας, την οποία και απέρριψε. Εκεί δε έγκειται το μεγαλείο του. Σαν τον ιερό δάσκαλό του επανέλαβε εκείνο το απόλυτα αντρίκιο: «Συ είπας» και άφησε να διαμελισθούν ιμάτια και άγιο σώμα.
Αντιγράφω το συγκλονιστικό γεγονός από το βιβλίο της Housepian: «Εξαφανίσου από μπροστά μου», είπε ο στρατηγός Νουρεντίν στον Χρυσόστομο. Ο. Χρυσόστομος πρόβαλε έξω από το Konak, την αίθουσα συσκέψεων, όταν ο Νουρεντίν πρόβαλε στο παράθυρο «Να του συμπεριφερθείτε όπως του αξίζει», φώναξε στα συγκεντρωμένα πλήθη. Ο φανατισμένος όχλος έπεσε επάνω στο Ιεράρχη με στριγγλιές. Βίαια τον έσυρε στο κουρείο. Εκεί ούρλιαξαν : «Ας τον ξυρίσομε». «Όχι» είπαν άλλοι και τράβηξαν ηδονικά και ξερίζωσαν τα γένια του Ιεράρχη. Με μαχαίρια του έβγαλαν τα μάτια και του έκοψαν τα αυτιά. Το απόσπασμα των Γάλλων εκεί σιμά, έντρομο και αμήχανο, απλά παρακολουθούσε. Ο επικεφαλής είχε απαγορεύσει κάθε παρέμβαση. Και κλείνω με τον Χόρτον, τον ακέραιο Αμερικανό Πρόξενο της Σμύρνης, εξέχοντα Φιλέλληνα, που χάριν σ’ αυτόν πολλοί ΄Ελληνες διασώθηκαν.
«Φεύγω από τη Σμύρνη παίρνοντας μαζί μου το συναίσθημα της ντροπής γιατί ανήκα στο ανθρώπινο γένος», είπε αποχωρώντας.
Ο ελληνισμός της Σμύρνης, αλλά και όλης της Μικράς Ασίας, σε μια απαίσια εκατόμβη θυμάτων χάθηκε για πάντα. Το σχέδιο της γενοκτονίας ήταν καλοδουλεμένο κατά τα ανατολικά και δυτικά πρότυπα. Οι Έλληνες Βενιζελικοί και Κωνσταντινικοί, αλληλο-απέδωσαν ενοχές και καταλόγισαν ευθύνες με τη βαριά λέξη της προδοσίας. Προδότες όμως Έλληνες δεν υπήρξαν. Υπήρξαν μόνο Έλληνες φιλόδοξοι με το όραμα της μεγάλης Ελλάδας. Εύπιστοι όπως πάντα δεν μπόρεσαν να διαβλέψουν ούτε να προβλέψουν το ανίερο παιχνίδι των μέχρι τότε συμμάχων. Γκρίζοι λύκοι, βάρβαροι λόγω καταγωγής, εύκολα υπηρέτησαν και εκμεταλλεύτηκαν τις ανίερες βλέψεις της πολιτισμένης χριστιανικής Ευρώπης. Στο παιχνίδι, οι φόβοι των Άγγλων μπροστά στην απειλή του Μουσταφά Πασά να μη χάσουν τα πετρέλαια της Μουσούλης, οι Γάλλοι και Ιταλοί που άνοιξαν τις αποθήκες τους στην Κιλικία παραχωρώντας άφθονο σύγχρονο πολεμικό υλικό στον Κεμάλ, και τελικά η τουρκική απειλή «ή σταματάτε να βοηθάτε τους ΄Ελληνες ή αφήνομε τους Μπολσεβίκους να περάσουν και να κατέβουν στην Ευρώπη». Και έτσι οι “Σταυροφόροι της Δύσης”, αδυσώπητοι εκμεταλλευτές, πούλησαν και πάλι τον Σταυρό. Δεν δυσκολεύτηκαν καθόλου, γιατί το παραμύθι και τον δρόμο τα ήξεραν καλά από εκείνο τον Απρίλη του 1204, που λεηλάτησαν την Βυζαντινή πρωτεύουσα.
Τώρα το απέδειξαν συμμορφούμενοι απόλυτα προς τις τουρκικές υποδείξεις: «Όποιος Έλληνας χριστιανός πλησίαζε τις ώρες της απόγνωσης, τις ώρες του “Συνωστισμού” τα ναυλοχούντα Γαλλικά και Αγγλικά πολεμικά πλοία, δεχότανε φονικά χριστιανικά πυρά».
Στην προκυμαία επιτελείτο το πόγκρομ** γενοκτονίας από τους Τούρκους. Στη λιμάνι το πόγκρομ εξόντωσης του σμυρνιώτικου άμαχου “πραγματικού” ελληνισμού από τους χριστιανούς Σταυροφόρους του 1922.
(Διευκρινίζω το “πραγματικού ελληνισμού”: γιατί άλλο ο ελληνισμός που φρόντισε να φύγει έγκαιρα και να σώσει ζωή και περιουσία και άλλο ο πραγματικός ελληνισμός που ενώ προείδε την επερχόμενη εξόντωση, παρέμεινε θύμα και οπαδός μιας Γκαντικής ινδικής παθητικής αντίστασης, σε μια ύστατη προσπάθεια να περισώσει για να αποφευχθεί η ολοκληρωτική ελληνική εκρίζωση από την Ιωνία***).
Και έτσι χριστιανοί κατά χριστιανών, με τη σύμπραξη των Τούρκων, αντάμα ανοσιούργησαν.
Περασμένα ξεχασμένα θα μου πείτε. Για μένα όμως όχι.
Για την μία ομάδα εκδρομέων προφανώς της ένωσης Σμυρναίων- δεν διευκρινίζεται καθαρά ο επίσημος χαρακτήρας – μάλλον ναι.
Και συγκεκριμένα αντιγράφω από την “Καθημερινή” της 21ης Ιουνίου 2009: «Πραγματοποιήθηκε εκδρομή -στην Τουρκική Σμύρνη- 54 ατόμων προφανώς Σμυρναίων, μεταξύ δε αυτών, -αναφέρονται ονομαστικά – απόστρατοι στρατηγοί, ναυαρχαίοι, άλλοτε αρχηγοί του ελληνικού Στρατού, δηλαδή οι υπερασπιστές του γένους και καθοδηγητές των ιδεωδών του έθνους μετά γυναικών και συζύγων». Από το άρθρο, συμπεραίνει κανείς ότι δεν υπήρξε ευλαβικό προσκύνημα και προσευχή στην μνήμη των θυμάτων, αλλά με ορμητήριο το πεντάστερο ξενοδοχείο όπου κατέλυσαν, γνώρισαν την τουρκική χλιδή και διασκέδαση. Mε άλλα λόγια ξεσάλωσαν και πολύ ενθουσιάστηκαν, ιδιαίτερα όταν καμάρωσαν «το πόσο όμορφη έγινε τώρα η νέα Σμύρνη με το μουσείο του Κεμάλ Ατατούρκ», και άλλα πολλά.
Το άρθρο για μένα θα ήταν παντελώς αδιάφορο αν δεν κατέγραφε κάπου στο μέσον του το εξής - πάλι για μένα- βέβηλο. «Στην κουβέντα μας φτάσαμε στο τι είχαμε και τι χάσαμε και αυτό δεν είναι σώφρον –να το θυμόμαστε». Δεν κατάλαβα καλά τι δεν είναι σώφρον να θυμάμαι: Τον Χρυσόστομο με το μαρτυρικό του θάνατο, τους δικούς μου, ή τις χιλιάδες θύματα και τους αγνοούμενους με τα τάγματα εργασίας;
γιάννης κορναράκης του μάνθου
––––––––––––––––––––
* Φάτος Κογκόλη. Αλβανός συγγραφέας. Απόσπασμα απο διάλεξή του στην Αθήνα
** Πόγκρομ: Φόνοι και λεηλασία από φανατισμένο όχλο εναντίον θρησκευτικών και εθνικών μειονοτήτων. Για πρώτη φορά διενεργήθηκε από τους Ρώσους κατά της Εβραϊκής κοινότητας (1881)
*** Ο παππούς το χαμό του γιου του, τον θεώρησε σαν υποχρέωση ιερή προς την πατρίδα και αρνήθηκε να δεχτεί την ειδικώς γι’ αυτόν παρασχεθείσα πολεμική σύνταξη.
Βοηθήματα
Ι) Τάσος Βουρνάς, “Ιστορία της Νεώτερης και Σύγχρονης Ελλάδας” τομ. Β΄ Εκδ. Πατάκη, 2005
2) Μ. Ηousepian Dopkin “Σμύρνη 1922”, Εκδ. Δήλος 1998
3) Rene Puaux “Ο θάνατος της Σμύρνης”, Εκδ. Ειρμός 1992
4) George Horton “Η Μάστιγα της Ασίας”, Εκδ. Εστίας 2002
5 ) “Ιστορία του Ελληνικού Έθνους”, Εκδοτική Αθηνών
6) Εφημ. Καθημερινή της Κυριακής 21.6.09 (Σημειωματάριο)
