• ιστορία
• Πέτρος Ιωαννίδης
• φιλοσοφία
• φιλολογία

«Η Ιστορία είναι μια πινακοθήκη όπου υπάρχουν λίγοι αυθεντικοί πίνακες και πολλά αντίγραφα».

(Alexis de Tocqueville, Αλέξις ντε Τοκβίλ, 1805-1859, Γάλλος πολιτικός φιλόσοφος και ιστορικός, εκπρόσωπος του πολιτικού φιλελευθερισμού στην Ευρώπη).

Το χειρότερο, ίσως, που μπορεί να συμβεί σ’ έναν άνθρωπο είναι η «ΕΘΕΛΟΤΥΦΛΙΑ» του, το να αναγάγει δηλαδή σε θεωρία την άρνησή του να γίνει καλύτερος και την ανικανότητά του, γιατί τότε στερείται κάθε ελπίδας αλλαγής. Ο κόσμος πάντοτε προοδεύει και εξελίσσεται με πρότυπα («ΠΡΟΤΥΠΟ-χαρής»-εμπνέεται και αγαλλιάζει με τα πρότυπα) και όχι με είδωλα («ΕΙΔΩΛΟ-χαρής»-λατρεύει τα είδωλα), που τη μετριότητα της συνείδησης την αφήνουν ήσυχη στο αυτονόητο της καθημερινότητάς της. Δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς πώς ο κόσμος έχει καταλήξει στο σήμερα με τα άλυτα προβλήματά του. Άλλοτε επαίρεται για το ιστορικό παρελθόν του ενώ δεν το δημιούργησε ο ίδιος ούτε το συνεχίζει, και άλλοτε το αποδομεί για να μην αισθάνεται «ολίγος», μειονεκτικά, απέναντί του. Τελικά αυτό το «ολίγον» θα μας οδηγήσει στην απόλυτη καταστροφή, γιατί το «ολίγον» δεν ήταν ποτέ μοχλός της ιστορίας, παρά αίτιο στασιμότητας, παρακμής, υπανάπτυξης και οπισθοδρόμησης.

Γι’ αυτό εμείς σας παρουσιάζουμε εξέχουσες, καταξιωμένες αλλά άγνωστες ιστορικές προσωπικότητες-πρωταγωνιστές στην πολιτική ζωή, που, κατά τη γνώμη μας, αποτελούν με το ήθος τους, τη δράση τους και το έργο τους πρότυπα ζωής. Η πολύτιμη προσφορά τους στην πατρίδα αποτελεί παράδειγμα-πυξίδα για όλους εμάς, για εκπλήρωση του δικού μας ιστορικού χρέους απέναντι στον τόπο μας. Αυτό που διακρίνει τις μεγάλες πολιτικές και στρατιωτικές ηγετικές προσωπικότητες κυρίως στη χάραξη της Υψηλής Στρατηγικής είναι η εστίασή τους στο Μέλλον, χωρίς όμως να παραβλέπουν τις ανάγκες και τις απαιτήσεις του Παρόντος. Ιδιαίτερα η ικανότητά τους να δημιουργούν και να προβάλλουν ένα όραμα που λαμβάνει υπόψη του το εκάστοτε Πολιτικό, Οικονομικό και Διπλωματικό πλαίσιο, που δεν σχετίζεται μόνο με περιόδους πολεμικών συγκρούσεων αλλά και ειρήνης. Άλλωστε, ως γνωστόν, ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα.

Στο παρών άρθρο μας θα σας παρουσιάσουμε μια άλλη άγνωστη προσωπικότητα της ιστορίας, αλλά διακεκριμένη, τον ΕΥΜΕΝΗ τον ΚΑΡΔΙΑΝΟ, από την Καρδία της Θρακικής Χερσονήσου, τον Χερσονίτη ή Καλλιπολίτη.

Όλοι, ή σχεδόν όλοι, γνωρίζουμε τη Στοά του Ευμένους στην Αθήνα, δώρο το 160 π.Χ. από τον Ευμένη Β’, τον βασιλιά της Περγάμου, 221-159, γιο του Αττάλου Α’ της δυναστείας των Ατταλιδών, πιστό φίλο και σύμμαχο των Ρωμαίων και άσπονδο εχθρό των Μακεδόνων (Φιλίππου Ε’ και του γιου του Περσέα). Τα ερείπια της Στοάς (διώροφη μήκους 163 μ. και πλάτους 17,65 μ. με 64 δωρικούς κίονες) σώζονται στη νότια κλιτύ της Ακρόπολης μεταξύ του Ωδείου του Ηρώδη και του Θεάτρου του Διονύσου κατά μήκος του περιπάτου της Ακρόπολης. Ακόμη γνωρίζουμε τη Στοά Αττάλου στην Αρχαία Αγορά της Αθήνας που ανεγέρθηκε από τον αδελφό του Ευμένη, Άτταλο Β’ τον Φιλάδελφο, 157-138.

• Ο Στρατηγικότερος Νους από τους διαδόχους της μεταλεξανδρινής εποχής.

• Υποστηρικτής της βασιλικής οικογένειας και των Επιμελητών.

• Υπέρμαχος της ιδέας ενότητας και συνοχής της αυτοκρατορίας υπό τη δυναστεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

• Αγωνιστής της διατήρησης της Νομιμότητας της εξουσίας.

• Αρχιγραμματέας του Φιλίππου Β’ και του Μεγάλου Αλεξάνδρου επί (20) χρόνια (7+13).

• Στρατηγός – Ίππαρχος των «ψιλών», του ιππικού των εταίρων και των βάρβαρων συμμάχων του.

• Ο Αντάξιος κληρονόμος της στρατηγικής ιδιοφυίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

• Πιστός και σταθερός στις αρχές και επιλογές του.

• Άριστος αθλητής στη πάλη και στο παγκράτιο.

• Μέγας Διπλωμάτης – Δεξιοτέχνης στα πολιτικά θέματα (αποτελεί το πρότυπο της Διπλωματίας).

• Ο ηγέτης που υπέτασσε τις περιστάσεις στη θέλησή του και δεν κατευθυνόταν από αυτές.

ΕΤΥΜΟΛΟΓΗΣΗ ΤΟΥ ΟΝΟΜΑΤΟΣ «ΕΥΜΕΝΗΣ»

Το όνομά του παράγεται από το επίρρημα εὖ + τό μένος-ους=ισχύς, δύναμη, σφοδρή επιθυμία, προθυμία, διάθεση, φρόνημα. Άρα ο φιλικός, ο ευεργετικός, ο ήπιος, ο πράος, ο καλοπροαίρετος, ο έχων υψηλό φρόνημα-ψυχική διάθεση / σθένος.

ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΩΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΥΜΕΝΗ

«ὁ δὲ Εὐμένης οὗτος ὑπὸ Ἀντιγόνου ἀναιρεῖται, ἀνὴρ σοφώτερος ἢ κατὰ τοὺς λοιποὺς τῶν Μακεδόνων δόξας εἶναι καὶ ἀνεπίληπτος ἐν στρατηγίαις, ὡς καὶ τῷ ἔπειτα χρόνῳ παρασχεῖν ὄνομα».

(Λεξικό ΣΟΥΙΔΑ ή ΣΟΥΔΑ, 10^ος αι., λήμμα 3579,15)

(=Αυτός λοιπόν ο Ευμένης εκτελείται από τον Αντίγονο, αφού φάνηκε πως ήταν ο πιο σοφός άνδρας από τους υπόλοιπους Μακεδόνες και άμεμπτος στη στρατιωτική διοίκηση, και προσέτι άφησε όνομα στους μεταγενέστερους χρόνους).

Οι Αρχαίοι Συγγραφείς τού αφιερώνουν λαμπρές σελίδες, οι νεώτεροι τον αγνοούν και τον παραβλέπουν. Ο ιστορικός Πλούταρχος, (50-120), απ’ όλη τη χορεία των Διαδόχων, στο έργο του «ΒΙΟΙ ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ», έγραψε μόνο τους βίους του Ευμένη του Καρδιανού και του Δημητρίου Πολιορκητή.

Κατά τον Γιόχαν Γκούσταφ Ντρόυζεν (Johann Gustav Droysen, 1808-1884), Γερμανό ιστορικό, εισηγητή μιας νέας Σχολής Σκέψης των Γερμανών ιστορικών που εξιδανίκευσε τη μορφή εξουσίας και ισχύος των λεγόμενων Μεγάλων Ανδρών και επινοητή του όρου «Ελληνιστικοί χρόνοι»:

«Η εύνοια των δύο βασιλιάδων -Φιλίππου Β’ και Αλεξάνδρου Γ’- και τα εξαιρετικά του προσόντα έκαναν τους επιφανείς Μακεδόνες να τον ζηλεύουν και να τον φθονούν …. Οι συνθήκες τον ανάγκασαν να ταχθεί ολότελα στην υπόθεση της βασιλείας, όπου και έμεινε πιστός ως το τέλος του. Μ’ απίθανη δεξιοσύνη και τόλμη καταφέρνοντας να καθυποτάσσει τις περιστάσεις στη θέλησή του, γίνεται το κέντρο της γενικώτερης εξέλιξης».

Κατά τον ιστορικό Κων/νο Παπαρρηγόπουλο, 1815-1891: «Ο Έλλην ούτος – ο Καρδιανός Ευμένης – υπήρξε βεβαίως ο επιτηδειότατος των στρατηγών όσοι εξήλθον από της σχολής του μεγάλου Αλεξάνδρου. Αν απέτυχεν, απέτυχε διότι ηθέλησε να φανή πιστός εις την βασιλικήν σημαίαν, εις την ενότητα του κράτους, ήτις, εκπροσωποπουμένη υπό δύο εμπαθεστάτων γυναικών, υπό του βλακός Αρριδαίου Φιλίππου και υπό του νηπίου Αλεξάνδρου, δεν ήτο πλέον δυνατόν να συντηρηθή, ενώ ο κύριος αυτού αντίπαλος, ο Αντίγονος, επεδίωκε τον κατακερματισμόν, έχων προς τούτο φυσικούς συμμάχους όλους τους ισχυροτέρους μεγιστάνας· πλην τούτου δε, ο Ευμένης απέτυχε και διότι ίσως, Έλλην ών, εφθονείτο υπό των μακεδόνων στρατηγών · ναι μεν επί Αλεξάνδρου και επί μακρόν μετά τον θάνατον αυτού οι Μακεδόνες ηναγκάσθησαν ν’ ασπασθώσι την προς τους Έλληνας ισότητα, αλλ’ αφού εξέλιπεν η πίεσις του ισχυρού εκείνου βραχίονος προέκυψεν αύθις εις μέσον η μεταξύ των δύο φύλων αντιζηλία και αντίπραξις. Αλλά, αν ο Ευμένης υπήρξεν ο ατυχέστερος των λεγομένων διαδόχων, ουδείς τούτων απέβη εκείνου ενδοξότερος και χρηστότερος· διο είναι εις εκ των τριών πρωταγωνιστών της εποχής ταύτης, ους κατέταξεν ο Πλούταρχος εν τη πινακοθήκη των μεγάλων της αρχαιότητος ανδρών, ήτις θέλει διδάσκει και συγκινεί τους ανθρώπους, ενόσω υπάρχουσιν εν τω κόσμω τούτω άνθρωποι τιμώντες την αρετήν και την μεγαλοφυῒαν».

(Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, τόμος Β’, από του Αλεξάνδρου μέχρι του Αυγούστου, απόσπασμα από ΒΙΒΛΙΟΝ ΕΒΔΟΜΟΝ-ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ, σελ.175-176).

Είναι χαρακτηριστικό αυτό που αναφέρει ο Ρωμαίος βιογράφος και ιστορικός Γάιος Κορνήλιος Νέπως , 100-30/27, στο 18^ο Βίο του που είναι αφιερωμένος στον Ευμένη τον Καρδιανό: §13 «Nemo Eumene vivo rex appellatus est, sed praefectus».

(= ζώντος του Ευμένους ουδείς απεκλήθη βασιλεύς αλλά στρατηγός διοικητής …)

Αφιερώνουμε στους Φιλέβδομους Αναγνώστες μας τη συμβουλή που δίνει ο φιλόσοφος Επίκουρος στον επιστήθιο φίλο του Μενοικέα στο τέλος της επιστολής του προς αυτόν, για την κατάκτηση της αληθινής ευδαιμονίας.

«Ταῦτα οὖν καὶ τὰ τούτοις συγγενῆ μελέτα πρὸς σεαυτὸν ἡμέρας καὶ νυκτὸς πρός τε τὸν ὅμοιον σεαυτῷ͵ καὶ οὐδέποτε οὔθ΄ ὕπαρ οὔτ΄ ὄναρ διαταραχθήσῃ͵ ζήσῃ δὲ ὡς θεὸς ἐν ἀνθρώποις. οὐθὲν γὰρ ἔοικε θνητῷ ζῴῳ ζῶν ἄνθρωπος ἐν ἀθανάτοις ἀγαθοῖς».

(= Αυτά λοιπόν, και ό,τι σχετίζεται με αυτά, να μελετάς συστηματικά και επίμονα νυχθημερόν, μόνος σου και με όποιον σκέφτεται σαν κι εσένα, και ποτέ δεν θα αισθανθείς σύγχυση και ταραχή, ούτε ξύπνιος ούτε στον ύπνο σου, αλλά θα ζήσεις ως Θεός ανάμεσα σε ανθρώπους. Γιατί καθόλου δεν μοιάζει με θνητή ύπαρξη ο άνθρωπος που ζει μέσα σε αθάνατα αγαθά).

(Διογένης Λαέρτιος, 3^ος μ.Χ., «ΒΙΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΩΝ», 10^ο βιβλίο, ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ, 341-270, Επιστολή προς Μενοικέα, 135)