Η Κέα ή Τζιά είναι ένα μικρό νησί του Αιγαίου, το βορειότερο στις δυτικές Κυκλάδες.  Από τη μια μεριά η Κύθνος (Ν.Α.), από την άλλη η Μακρόνησος (Β.Δ.),  αγναντεύουν αυτό το νησί, που απέχει μόλις 12 μίλια από το Σούνιο. Μια έκταση 131τ.χ. που περικλείεται σε ακτές 81χιλιομέτρων κρύβει ολόκληρη την ιστορία της Ελλάδας...

Πρόδικος ο Κείος·

Ενας Σοφιστής και γιατρός

 

Η Κέα ή Τζιά είναι ένα μικρό νησί του Αιγαίου, το βορειότερο στις δυτικές Κυκλάδες.  Από τη μια μεριά η Κύθνος (Ν.Α.), από την άλλη η Μακρόνησος (Β.Δ.),  αγναντεύουν αυτό το νησί, που απέχει μόλις 12 μίλια από το Σούνιο. Μια έκταση 131τ.χ. που περικλείεται σε ακτές 81χιλιομέτρων κρύβει ολόκληρη την ιστορία της Ελλάδας. Αυτό τουλάχιστον  αποκαλύπτεται από πολλά  αρχαιολογικά ευρήματα,  γραπτές πηγές και  φιλολογικά κείμενα. Πανάρχαιοι αγώνες σε μια ιστορική διαδρομή με τα καλά και τα κακά της, την τέχνη της και το πνεύμα της, καταδεικνύουν  πως αυτή αλλά και κάθε γωνιά αυτής της γης, κρύβουν μέσα τους ολόκληρη την Ελλάδα. Στους Περσικούς πολέμους,  Σαλαμίνα Πλαταιές, βρίσκομε την Κέα  σε ενεργό ρόλο και αργότερα στην πρώτη Αθηναϊκή Συμμαχία,  να συμμετέχει σαν μέλος στον Πελοποννησιακό πόλεμο.  Αλλά και  σαν υπήκοος και φόρου υποτελής, να παίρνει μέρος, μαζί με άλλους νησιώτες  στην εκστρατεία  της Σικελίας. Με τον Πελοποννησιακό πόλεμο  να δέχεται τις συνέπειες της συμμαχικής ήττας με την εγκαθίδρυση Σπαρτιατικής φρουράς. Είναι να απορείς, πως ένα τέτοιο μικρό νησί  έγραψε - ίσως βέβαια και λόγω της γεωγραφικής του θέσης - μια έντονη παρουσία στα ελληνικά πολιτικά αλλά και πνευματικά δρώμενα. 

Κατοικήθηκε αρχικά από Αρκάδες, Λοκρούς, λέγεται δε και Λέλεγες και  Κάρες, κυρίως όμως φαίνεται από Ίωνες που ήρθαν από την Αττική με τον  Θερσιδάμα. Γι΄αυτό και στην ιστορία καταγράφεται σαν ’’Έθνος Ιωνικόν των Αθηναίων’’.  Οι πόλεις,  Ιουλίς (Χώρα),  Καρθαία  (Πόλες) Κορησία (Λιβάδι), Ποιήεσσα ( Πήσσες), στην αρχή ήσαν ανεξάρτητες Πόλεις - Κράτη αργότερα συμπτύχθηκαν σε συμπολιτεία, για καλύτερους αμυντικούς λόγους.  Η Ιουλίς, για την οποία   που το 1700 μ.Χ. κάνει και ιδιαίτερη αναφορά ο Γάλλος περιηγητής Τουρνεφόρ, είναι το λίκνο που γέννησε  τον λυρικό Σιμωνίδη, τον επίσης λυρικό ποιητή και ανηψιό του Βακχυλίδη, τον διάσημο της εποχής του γιατρό Ερασίστρατο, τον φιλόσοφο Αρίστωνα της Περιπατητικής σχολής. Εκεί γεννήθηκε στα τέλη του 5ου αιώνα  και ο Σοφιστής και γιατρός Πρόδικος.  Μαθητής του Πρωταγόρα, έζησε την ίδια εποχή  μαζί με τον  Δημόκριτο και τον Γοργία και πέθανε στη Αθήνα μετά από την καταδίκη του για τις αθεϊστικές του θέσεις τις οποίες μετέφερε και στους μαθητές του.  Η απαγγελθείσα κατηγορία ήταν “διαφθορά” των νέων και λέγεται ότι γι’ αυτόν τον  λόγο καταδιώχτηκε ή κατ’ άλλους υποχρεώθηκε να πιεί το κώνειο.

Αυτή η θανατική  καταδίκη με κώνειο ήταν νόμος των Κείων  που εφαρμοζόταν στους υπερηλίκους όταν γίνονταν βάρος. Σχετικά ο Στράβων γράφει: «ο νόμος τους  υπέρ τα εξήκοντα έτη κωνιάζεσθαι και τους διαρκείν  τοις άλλοις την τροφήν»  (βιβλ. Χ.Α 76).  Δηλαδή  ότι υπήρχε νόμος με τον οποίον έπρεπε εκείνοι  που πέρασαν τα εξήντα τους χρόνια να θανατώνονται  με κώνειο, με σκοπό να επαρκεί  η τροφή για τους άλλους τους νεώτερους.

Κανείς βέβαια, εντυπωσιάζεται από τον νόμο αυτόν, γιατί οι Κείοι ήταν άνθρωποι με υψηλό πολιτισμό, και εσέβοντο τους πρεσβυτέρους. Ίσως πάλι αυτός ο νόμος να ίσχυε ιδιαίτερα σε καταστάσεις λιμού  δηλαδή πείνας.

Ο Πρόδικος έχαιρε ιδιαίτερης εκτίμησης στον τόπο του.  Ήταν μάλιστα εκλεγμένος εκπρόσωπος των Κείων στην Αθηναϊκή Βουλή, όπου και είχε διακριθεί για  μεγάλη ρητορική ικανότητα. ΄Αριστος γνώστης  της ρητορικής τέχνης   και της ορθής χρήσης  ονομάτων και εννοιών των λέξεων, ουδέποτε πλάτιαζε, ομορφαίνοντας την γλωσσική του με μεγάλο αριθμό συνωνύμων.  Λέγεται ότι δεν ήταν τόσο φιλοχρήματος, όσο ο Πρωταγόρας καίτοι υπάρχουν μαρτυρίες ότι οι αμοιβές του ήταν αρκετά υψηλές.

«Και τοις νέοις συνών χρήματα έλαβε θαυμαστά όσα».

Ναι, ακόμα λέγεται, πως ο Αριστοτέλης στη διδασκαλία του, όταν γλάρωναν οι μαθητές του, ξυπνούσε με το σύστημα αφύπνισης του Προδίκου:  Έβαζε  μπροστά στα νυσταγμένα μάτια τους ένα πεντηκοντάδραχμο. «Τουτέστιν ότε νυστάζοιεν οι ακροαταί,  παρεμβάλλειν της πεντηκονταδράχμου αυτοίς». 

Στα  αποσπάσματα του έργου του ’Ώραι’’*, που διασώζονται από προφορικές μαρτυρίες και αναφέρονται από τον Ξενοφώντα, καταγράφονται οι ηθικές θέσεις και αντιλήψεις του Προδίκου. 

Με τη συμβολική ιστορία του Ηρακλή που μπροστά του εμφανίζονται δυό γυναίκες, η Αρετή και η Ευδαιμονία  (Κακία) και που η κάθε μια  τον παροτρύνει να  την ακολουθήσει  στο δρόμο το δικό της, το δύσκολο και έντιμο της αρετής ή τον εύκολο, της άνευ ηθικών περιορισμών και αξιών χαράς και ευδαιμονίας. Κι  ο Πρόδικος  δια στόματος του Ηρακλή,  απορρίπτει το δρόμο της ασέβειας και κακίας.

Παρ όλα ταύτα  στις διδασκαλίες του έλεγε  πως οι θεοί δημιουργήθηκαν από τους ανθρώπους, για να καλύπτουν τις ανάγκες τους. Έτσι  θεοποίησαν τη Δήμητρα για να τιμήσουν το  σιτάρι και τον εξ αυτού άρτο και τον Διόνυσο για τον οίνο, τον  Ποσειδώνα για τη θάλασσα και τον  Ήφαιστο για τη φωτιά και κατέληγε συμπερασματικά: «όπως οι Αιγύπτιοι θεοποίησαν τον Νείλο».

Αυτή η υπερβατικότητα και υποβίβαση του θείου σε   φυσικά φαινόμενα, αυτή η μορφή του ιδιοτελούς και υστερόβουλου  πανθεϊσμού,  έθιξε τις γνωστές δογματικές θρησκευτικές θέσεις που πάντοτε ρύθμιζαν και  θα ρυθμίζουν τα ‘’πιστεύω ‘’των ανθρώπων.

Βέβαια και οι  Μιλήσιοι: ο Θαλής κήρυττε το Ύδωρ σαν γενεσιουργό στοιχείο των πάντων, ο Αναξίμανδρος  το Άπειρον και ο Αναξιμένης τον Αέρα, αλλά δεν κατηγορήθηκαν σαν άθεοι. Αυτοί  σαν φιλόσοφοι έλεγαν ότι από αυτά τα στοιχεία δημιουργήθηκε ο κόσμος  ίσως και οι θεοί. Δεν καταβίβαζαν όμως όπως ο Πρόδικος τους θεούς στην υλική χρησιμότητα. Και  οι δυό ομάδες, στην πραγματικότητα τα ίδια έλεγαν. Αλλά ο Πρόδικος τα έλεγε χωρίς καμιά  συγκάλυψη και  με τον ευθύ του λόγο,  ξεγύμνωνε με παρρησία τη φιλοσοφική του θέση.  Γι΄αυτο και τμωρήθηκε με την δια Κωνείου θανατική ποινή.

Όταν  τέλειωσα το άρθρο μου για τον Πρόδικο και το Νόμο των Κείων για το Κώνειο και τους ασπρομάλληδες, ανατρίχιασα. Αιφνίδια  στον καθρέφτη του μπάνιου που στάθηκα να ξυριστώ, είδα το είδωλό μου με τα  άσπρα μου μαλλιά.

«Εχει γούστο, σκέφτηκα, να ανοίξει η όρεξη σε κανέναν οικονομικό εγκέφαλο, για καμιά  τέτοια πρόταση.  Μα ναι, ναι. Εδώ  υπάρχουν  και λόγοι!» Και έφερα στη μνήμη μου  τους κακούς  βίαιους συνταξιούχους στη μάχη εναντίον των ΜΑΤ. Ευτυχώς όμως γρήγορα στη  δεύτερη  σκέψη  ησύχασα.

Ποιοί;  οι πολιτικοί; Δεν βαριέσαι. Αυτοί δεν διαβάζουν ούτε εφημερίδες μεγάλες, τη  “μικρούλα Εβδόμη” θα διαβάσουν;


––––––––––––––––

* Δεν βρήκα στοιχεία για  να επεκταθώ και στις ιατρικές του εργασίες «Περί φύσεως του ανθρώπου» και «Περί φύσεως των πραγμάτων»


Βοηθήματα

1) Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα                                                                              

2) Αρχείο Γ. Λεωνιδάκη

 3)  W. K. C .Guthrie.  Οι Σοφιστές ΜΙΕΤ 2003

4) Fr. Mauthner. Ο Αθεϊσμός στην Αρχαιότητα εκδ Εικοστού Πρώτου 1992

5) A,E. Taylor. Πλάτων ΜΙΕΤ 2003

 


Προτεινόμενο Video

Διαφήμιση

Επισκέπτες σε σύνδεση

Αυτήν τη στιγμή επισκέπτονται τον ιστότοπό μας 290 guests και κανένα μέλος