Στο ρωμαϊκό δεκάμηνο ετήσιο μηνολόγιο, ο Ιούνιος φέρεται να είναι ο τέταρτος στη σειρά. Αργότερα όμως στο από τον Νουμά δωδεκάμηνο, ο Ιούνιος έρχεται και τοποθετείται όπως και σήμερα στην έκτη θέση, και πάντοτε με την αρίθμηση των τριάντα ημερών.

Την ονομασία του ο Ιούνιος, κατά μία εκδοχή φαίνεται να την πήρε από την ρωμαϊκή Juno, που θεωρείται αντίστοιχη θεότητα της ελληνικής Ήρας, η οποία και εδώ τύγχανε να είναι πάλι η σύζυγος του Δία, και δή   του Jupiter.

Η Juno ως θεά, προστάτευε τον γάμο. Εξ ού και “Pronuba”, δηλαδή “γαμήλια” και νυμφαγωγό, με άλλα λόγια αυτή που οδηγεί τη νύφη στον “υμέναιο” δηλαδή αυτή που με τραγούδια και χαρές του γάμου συνοδεύει την νύφη στα δεσμά, τα καλά ή και τα κακά δεσμά μιας κατ΄ έθος συμβίωσης.

Ο “Υμέναιος”, πάλι, ήταν και αυτός θεός του γάμου. Λεγόταν μάλιστα και “Υμήν” εξ ού και ο πάλαι ποτέ υπαρκτός παρθενικός υμένας, ως αναγκαίο ανατομικό και ενδεικτικό στοιχείο μιας πραγματικής ή και δήθεν αρετής.

Και από όλη αυτή την παραπάνω φλυαρία, σαφώς και δικαιολογημένα καταφαίνεται, το γιατί ο Ιούνιος ήταν και έπρεπε να είναι ο μήνας μιάς όντως γυναικείας γιορτής που δίκαια πιά, θα προστατευόταν από την Ήρα.

Κάποιες άλλες πηγές συνδέουν την “βάφτιση” και την ονομασία του Ιουνίου με σημαντικά πολιτικά γεγονότα.

Το 510 π.Χ. λοιπόν, όταν ο Λεύκιος Ιούνιος Βρούτος έδιωξε τον Ταρκύσιο τον Υπερήφανο από τον θρόνο του, κατήργησε την βασιλεία. Ονομάστηκε δε και ο ίδιος Ύπατος και εγκαθίδρυσε την δημοκρατία ως πολίτευμα στη Ρώμη.

Έκτοτε προς τιμήν του, από το όνομά του, το “Ιούνιος” δόθηκε στο μήνα που έτρεχε, δηλαδή τον Ιούνιο.

Μιλήσαμε για την θεά Juno, σαν προστάτιδα του γάμου και του γυναικείου φύλλου. Επόμενο λοιπόν ήταν και οι γιορτές του μηνός Ιουνίου να είναι αφιερωμένες στις λατρείες της.  

Έτσι στη Ρώμη έχομε τα Matralia,   που βγαίνει από το   Matrona Juno, που θα πεί πάλι   η σύζυγος ΄Ηρα.

Στο “Βαπτιστήριο της Πάρμας”, (T.P. Higuera: ‘’Medival Calendars’’) σε ανάγλυφο προσωποποιείται ο μήνας Ιούνιος, να έχει στο χέρι του δρεπάνι και να θερίζει.

“Θεριστή” λένε τον Ιούνιο μήνα στα χωριά μας, όπως και “Αλωνάρη” τον Αύγουστο, σε σχέση και ανάλογα, πάντοτε με τις αγροτικές εργασίες της κάθε εποχής.

Αλλά και «στις αρχές του θεριστή και δρεπανιού γιορτή» , ακούγεται να τραγουδιέται ο μήνας Ιούνιος.

Είναι γνωστό, ότι η μέτρηση του χρόνου υπολογίζεται με βάση την ετήσια τροχιά της Γής γύρω από τον Ήλιο.

Ή και διαφορετικά από την φαινομενική τροχιά του Ηλίου γύρω από τη Γη.

Αυτή η πορεία της Γης επάνω στην καθορισμένη τροχιά της, έχει σαν συνέπεια την ετήσια διαδοχική εναλλαγή των εποχών του έτους σε τέσσερα προκαθορισμένα χρονικά σημεία, που από αυτά προσδιορίζονται οι “Ισημερίες”, αλλά και οι ανάλογες ανατροπές τους, τα “Ηλιοστάσια”.

Οι Ισημερίες καταγράφονται, την 21η Μαρτίου ως “Εαρινή” Ισημερία, και στην 22α Σεπτεμβρίου ως “Φθινοπωρινή”.

Και κατά μεν τις “Ισημερίες”, όπως άλλωστε δηλοί και η λέξη, η ημέρα και η   νύχτα, έχουν ίσο σε διάρκεια χρόνο, κατά δε τα Ηλιοστάσια, όσον αφορά το “θερινό”, και την ώρα που ο Ήλιος βρίσκεται στον τροπικό του Καρκίνου έχομε την   21η Ιουνίου, όπου καταγράφεται και η μεγαλύτερη ημέρα του έτους σε σχέση με τη νύχτα, από την άλλη μεριά την 22α Δεκεμβρίου έχομε το χειμερινό όπου και η μικρότερη ημέρα του έτους.

Την ημέρα του θερινού Ηλιοστασίου, δηλαδή της 21η Ιουνίου, ο Ήλιος αλλάζει πορεία και τρέπεται από το βόρειο προς το νότιο ημισφαίριο. Η ημέρα αυτή του αποχαιρετισμού, κατά την αρχαιότητα λατρεύεται με φωτιές που δηλώνουν την υπόμνηση στη θεότητα του Ήλιου, του ζωοδότη φωτός με την ευχή να ξαναγυρίζει πάλι με το πρωτινό φως του στη Γη.

Ο λαός την πανάρχαια αυτή γιορτή ακόμη και σήμερα στα χριστιανικά χρόνια, την εκδηλώνει με τις ίδιες φωτιές, αλλά τώρα στις 24 Ιουνίου.

Η πρώτη Χριστιανική Εκκλησία, μη μπορώντας τελικά να εκριζώσει την αρχέγονη παγανιστική αυτή λατρεία, όπως και σε τόσες άλλες, αναγκάστηκε σε ένα αποδεκτό συμβιβασμό.

Όρισε η γενέθλιος γιορτή του αγίου Ιωάννη του Προδρόμου, την 24η Ιουνίου, σε αφομοίωση του πανάρχαιου αυτού εθίμου να γιορτάζεται με φωτιές.

Στην αρχαία Ελλάδα ο μήνας Ιούνιος έπαιζε μηνολογικά ανάμεσα στον αττικό Θαργηλίωνα και Σκιροφοριώνα.

Φαίνετα μάλιστα ότι στον Πειραιά τότε και μάλιστα την 19η Ιουνίου, γίνονταν μεγάλες γιορτές, τα “Βενδίδεια”.

Από τον Πρόκλο: “Στα σχόλια προς Τιμαίο” διαβάζομε: «Την ενάτη επί δέκα του μηνός Θαργηλίωνος, Αριστόκλης ο Ρόδιος ιστορεί τα μεν εν Πειραιεί Βενδίδεια τη είκαδι του Θαργηλίωνος επιτελείσθαι έπεσθαι δε τας περί την Αθηνάν εορτάς».

Δηλαδή οι γιορτές στον Πειραιά ακολουθούσαν μετά τις λατρείες για τη θεά Αθηνά, που γίνονταν στην Αθήνα. Η θεά Βένδις ήταν θρακική θεότητα,   η δε καθιέρωση της γιορτής της στον Πειραιά, αποτελεί πολιτική πράξη της Αθηναϊκής Πολιτείας, διότι κατά τον Πελοποννησιακό πόλεμο ο βασιλιάς Σιτάλκης της Θράκης συμπαραστάθηκε στην Αθήνα, συνεπεία δε αυτής της συμμαχικής σχέσης ήταν πολλοί οι έμποροι Θράκες που ήρθαν να μετοικήσουν μόνιμα στον Πειραιά. Και μάλιστα κατά χρησμοδότηση του μαντείου της Δωδώνης, παραχωρήθηκε στους Θράκες και χώρος στην Καστέλα, στο λόφο της Μουνυχίας, κοντά στον ναό της εκεί Αρτέμιδας να χτίσουν ναό, αφιερωμένο στην Βένδιδα τη δική τους θεότητα του κυνηγίου, όπως η ελληνική Άρτεμις.  

Σε επιβεβαίωση αυτές τις γιορτές, τις βρίσκομε πάλι να αναφέρονται και στην “Πολιτεία” του Πλάτωνα   (Ι, 327 Α,328),   όπου ο Σωκράτης φέρεται να παρακολουθεί το 429 π.Χ. τις πρώτες γιορταστικές εκδηλώσεις των Βενδιδείων και μαζί με τον Γλαύκωνα,   και μάλιστα να εντυπωσιάζεται από την καινοτομία που παρουσιαζόταν σε αυτές ακόμα δε να προσεύχεται στη θρακική θεά.

Στα Βενδίδεια οι προσκυνητές ήταν χωρισμένοι σε δύο πομπές που ξεκινούσαν η μια από την Αθήνα, από το Πρυτανείο και η άλλη από τον Πειραιά. Στην Καστέλα γινόταν η συνάντηση και συνένωση των προσκυνητών σε μια πομπή που θα όδευε προς το λόφο. Προτού δε φτάσουν στους ναούς αναφέρεται ότι “ειδικές ομάδες επιμελητών” «προσφέρουν σφόγγους και λεκάνας και ύδωρ και στεφάνους» στους προσκυνητές για να φρεσκαριστούν.

Μετά δε τις λατρείες ακολουθούσαν αθλητικοί και ιππικοί αγώνες, λαμπαδηδρομίες και η πρωτόγνωρη καινοτομία, με τις έφιππες σκυταλοδρομίες, όπου η σκυτάλη ήταν πυρσός που άλλαζε χέρια. «αφ’ ίππων καινόν γε τούτο, λαμπάδια έχοντες διαδώσουσιν αλλήλοις αμιλλώμενοι τοις ίπποις». Και για δείπνο ένα ολονύκτιο φαγοπότι το λεγόμενο ‘’άριστον’’ με το επακόλουθο καθιερωμένο πανηγυριώτικο γλέντι.

Στις 25 πάλι του Θαργηλίωνος, στην Αθήνα ετελούντο οι γιορτές των Καλλυντηρίων   και Πλυντηρίων. Τότε ήταν που ο ναός της Πολιάδος Αθηνάς πλένονταν και καθαριζόταν κάτω από τις οδηγίες και την αυστηρή επίβλεψη των ιερειών. Τότε το ‘’ξόανο’’ της Αθηνάς, δηλαδή το άγαλμα το ξύλινο, απογυμνωνόταν από κάθε κόσμημα και στολίδι και σκεπασμένη, η θεά, μόνο με το πέπλο της, και σε χέρια εφήβων σηκωμένη, εν πομπή δικήν λιτανείας μεταφερόταν στο Φάληρο. Εκει της αφαιρούσαν το πέπλο και ολόγυμνο καθώς ήταν το ξύλινο άγαλμα, το βουτούσαν και το έπλεναν με θαλασσινό νερό. Έτσι έβγαζαν τους ρύπους και τη σκόνη από το άγαλμα της θεότητας, αλλά συμβολικά και της ψυχής από κάθε βρωμιά σκέψης και ανόσιας πράξης. Έπλεναν και το πέπλο   και με το καθαρό πλέον συμβολικά σκέπαζαν πάλι το εξαγνισμένο σώμα της θεότητας και εν πομπή το ξανάφερναν στη θέση του επάνω στην Ακρόπολη εξ ού και το Πολιάς Αθηνά.

Η εκδήλωση γινόταν πάντοτε με χρηματική δαπάνη της πολιτείας. Κατά δε την ημέρα των Πλυντηρίων, όλοι οι ναοί αργούσαν.

Είχαν προσέτι κλειστές τις πόρτες τους, με απηγορευμένη προς όλους την πάσα είσοδο. Λέγεται μάλιστα ενδεικτικά, πως ακόμη και με σχοινιά ο ναός ήταν περιτυλιγμένος, για να δηλώνεται η πλήρης απαγόρευση της εισόδου του.

Από δε το γεγονός αυτό, έκτοτε η ημέρα αυτή η απαγορευτική για την είσοδο στους ναούς ονομάστηκε και “αποφράδα*” ημέρα.

Αυτά για σήμερα.

γιάννης κορναράκης του μάνθου


* αποφράδα = βρωμιά, από το από φράζω, εκφράζω, φράζω.
 
Το έθιμο με τις φωτιές έχει αναβιώσει στη Βούλα, ο Εξωραϊστικός Σύλλογος ΕυρυάληΒούλας, που τον υλοποιεί κάθε χρόνο με μουσική και πολύ χορό.
 
Φέτος θα πραγματοποιηθεί σε συνεργασία με τον ΟΑΠΠΑ του Δήμου 3Β, στις 23 Ιουνίου το βράδυ στο θεατράκι Βέμπο.
 

Προτεινόμενο Video

Διαφήμιση

Επισκέπτες σε σύνδεση

Αυτήν τη στιγμή επισκέπτονται τον ιστότοπό μας 206 guests και κανένα μέλος