Άκτιον 24 π.Χ., η ναυμαχία που

ίδρυσε τον δυτική Ευρώπη

«Οι ειδήσεις για την έκβαση της ναυμαχίας στο Άκτιον, ήσαν βεβαίως απροσδόκητες».

Και τελικά το έγγραφο συνετάχθη «εν λόγω ελληνικώ, που είναι ο φορεύς της φήμης»,  «Λυτρώσας τους Ρωμαίους από τον ολέθριον Αντώνιον», στιχουργεί ο Καβάφης στο ‘’εν Δήμω της Μικράς Ασίας’’.

Στο Άκτιο, εκεί κοντά στην Πρέβεζα, δυό χιλιάδες χρόνια πρίν,  η δυτική Ευρώπη έγραψε  την αρχή της δικής της ιστορίας.

Το παρασκήνιο  είναι μακρύ. Φιλοδοξίες, πάθη, μίση οδήγησαν τη Ρώμη σε  εμφύλια ρήξη. Και το αποτέλεσμα, ήταν να χαραχθεί μια Νέα Τάξη πραγμάτων.   

Μετά τη δολοφονία του Ιούλιου Καίσαρα,  από το Βρούτο με τη συμμετοχή του  Κάσιου, η ηγεμονία της Ρώμης περιήλθε στα χέρια της τριανδρίας, Μάρκου Αντωνίου, Γάιου  Οκταβίου  και Μάρκου Αιμιλίου Λέπιδου. Ο Αντώνιος, έμπειρος και με ιδιαίτερα στρατηγικές ικανότητες. Ο Οκτάβιος νεώτατος, σχεδόν άπειρος, φιλόδοξος και ιδιαίτερα χαρισματικός έφερε και το κληρονομικό χάρισμα διαδοχής από  τον Ιούλιο Καίσαρα. Και οι τρείς, από τη Ρώμη αποφάσισαν να καταδιώξουν τους δολοφόνους του Καίσαρα. (οι οποίοι συνελήφθησαν  και θανατώθηκαν το 42 π.Χ. στους Φιλίππους της Μακεδονίας). Στα πέντε πρώτα χρόνια συνεργασίας, αφού πέτυχαν το σκοπό τους χώρισαν  το ρωμαϊκό κράτος: την Ρώμη πήρε  ο Οκτάβιος, την Ανατολή  ο Αντώνιος και την Αφρική  ο Λέπιδος. Συγχρόνως φρόντισαν την μαζική εξόντωση των συγκλητικών,  προγράφοντας τριακοσίους συγκλητικούς και άλλους πολλούς.

Χαρακτηριστική είναι η σύλληψη  του συγκλητικού  Κικέρωνα, μεγάλου άνδρα και φιλοσόφου, την οποία ακολούθησε άμεσος αποκεφαλισμός και ακρωτηριασμός μελών, μετά από εντολή του Αντωνίου. Η κεφαλή και τα ακρωτηριασμένου μέλη περιεφέροντο στη Ρώμη μαζί με τη δήλωση του Αντωνίου ότι τώρα τέλειωσε η εκκαθάριση των δημοκρατικών. Το φρικώδες του αποτρόπαιου σφαγιασμού το γνωρίζομε από περιγραφή του Πλουτάρχου (Κικέρων 48): «Εσφάγη  τον τράχηλον εκ του φορείου προτείνας».  (ότι τον σκότωσαν μέσα στο φορείο ενώ προσπαθούσε να διαφύγει από τη Ρώμη) . «Την δε κεφαλήν και τας χείρας απέκοψεν αυτού (ο δολοφόνος) «Αντωνίου κελεύσαντος» (μετά από προσταγή  του Αντωνίου).  Τα δε αποκοπέντα  μέρη του σώματος του, περιεφέρονο σε κοινή θέα.

Μετά τα πέντε χρόνια άρχισαν  οι έριδες μεταξύ των ηγετών της τριανδρίας, μέχρι που επεκράτησε ο Οκτάβιος.

 Ο Οκτάβιος δεν μπορούσε  να αντέξει  τις στρατηγικές ικανότητες του Αντωνίου  και κανενός άλλου και άρχισε τις διαβολές. Με μια διαβρωτική προπαγάνδα προσπαθούσε να αμαυρώσει τη φήμη του Αντωνίου. Εκείνη την εποχή ο δεσμός του Αντωνίου με την Κλεοπάτρα, τη βασίλισσα της Αιγύπτου, είχε δώσει λαβή για δυσμενή σχόλια στη Ρώμη, τα οποία εντέχνως καλλιεργήθηκαν από τον Οκτάβιο, ώστε να στραφεί  ο λαός εναντίον του Αντωνίου.  Συγχρόνως σε συνεργασία με τον ικανότατο στρατηγό Αγρίππα, τον υπ΄άριθμόν δύο της ιστορίας, πέρασε δικό του στρατό στα δυτικά παράλια του  Ιονίου, χτίζοντας εκεί κατά διαστήματα οχυρωματικά κάστρα.

Ο Αντώνιος βρέθηκε απροετοίμαστος, θορυβήθηκε και παρέταξε όλο το στρατό  και το ναυτικό του σε ολόκληρη τη δυτική παραλία του Ιονίου.   Ένα πρωινό  της 2ας Σεπτεμβρίου του 31 π.Χ. στο ΄Ακτιο κοντά στην Πρέβεζα. 400 συνολικά πλοία και των δύο αντιπάλων αντιπαρατάχτηκαν. Οι πεζικάριοι λεγεωνάριοι, παρακολουθούσαν από την ξηρά.

Το τι ακριβώς έγινε τότε  δεν είναι ακριβώς γνωστό. Ούτε  ο Βιργίλιος, ούτε ο Οράτιος  περιγράφουν λεπτομέρειες. Το περνούν σαν ήσσονος σημασίας γεγονός. Φαίνεται όμως πως υπήρξε μια κατάσταση αστάθειας αποφάσεων από τη μεριά του Αντωνίου, που οδήγησε σε ένα κλίμα ηττοπάθειας. Εξ άλλου ο Αντώνιος, δεν είχε καταφέρει να επανδρώσει ολόκληρο τον στόλο του και είχε προβεί σε πυρπόληση πολλών  σκαφών.

Επιπρόσθετα, εξήντα πλοία της μοίρας του στόλου της Κλεοπάτρας που ήταν σε επικουρία, έγειραν την πλάστιγγα προς το μέρος του Οκταβίου. Μόλις αντιλήφθηκαν  την πιθανότητα ήττας αποχώρησαν αμαχητί. Βλέποντάς τα ο Αντώνιος να φεύγουν από το πεδίο της μάχης,  μπαίνει σε ένα από αυτά (τα αιγυπτιακά) και δραπετεύει κι αυτός· από δειλία γράφουν μερικοί. Δύσκολο να το πιστέψει κανείς, γιατί ο Αντώνιος ήταν ικανός και σκληρός πολεμιστής. ΄Ισως γιατί ήθελε   να μεταφέρει τη σύγκρουση αλλού, σε ευθετότερο χρόνο και κάτω από ευνοϊκότερες συνθήκες.

Ο Σαίξπηρ δίνει τη δική του εξήγηση  αντλώντας στοιχεία  από σχετικά γραπτά του Οκταβίου. 

Κλεοπάτρα: «Αφέντη μου κύριέ μου,  συγχώρεσε τα δειλά πανιά μου». 

Αντώνιος: «Ω! Αιγυπτία τό ‘ξερες πολύ καλά, πως οι χορδές της καρδιάς μου ήταν δεμένες στο τιμόνι σου».

Και έφυγαν μαζί. Και τον επόμενο χρόνο, η  ζωή τους οδηγήθηκε    στη δραματική λύση της.

Το έγγραφο της έκβασης της ναυμαχίας στο Άκτιο συνετάχθη «σε λόγο ελληνικό που είναι φορέας της φήμης».

Το ρωμαϊκό κράτος περιήλθε σε έναν Οκτάβιο που τελικά πήρε το όνομα Γάιος Ιούλιος Καίσαρ. Στην ιστορία καταγράφεται σαν μεγαλοφυής πολιτικός με εξαιρετική επίδοση στα διοικητικά θέματα. Αναδιοργάνωσε όλους τους τομείς της ρωμαϊκής ζωής. Κατέλυσε τη δημοκρατία, έφερε μια νέα τάξη πραγμάτων και μέσα από μια συγκαλυμμένη  αυταρχία κατάφερε να κυβερνήσει  σαν  Αύγουστος*, Καίσαρ,**  Αυτοκράτορας,*** και ως αρχιερέας μέγας Ποντίφηξ****

Ακόμη  κατάφερε να φέρει σε ολόκληρη την ρωμαϊκή επικράτεια την ειρήνη για πολλά χρόνια (Παξ Ρομάνα). Εμπόριο και καλές συγκοινωνίες βοήθησαν στη μεγάλη ευημερία. Καλλιεργημένος άνθρωπος και συγγραφέας, βαθύς γνώστης του ελληνικού πνεύματος,  βοήθησε και αναγέννησε  τις καλές τέχνες -τις ελληνικές και ρωμαϊκές -βοηθώντας αυτές να μεταλαμπαδευτούν  στις μεταγενέστερες γενιές. Κατά τον βιογράφο του Σουητώνιο, παρά το κοντό του ανάστημα κατάφερνε να γοητεύει και κοινωνικά να κυριαρχεί. Σκληρός μέχρι τέλους στη διακυβέρνηση, κατάφερνε να επιβιώνει παρά το φιλάσθενο του οργανισμού του. Αυτή η μακρόχρονη ειρήνη και κρατική ασφάλεια, άλλαξαν το μέχρι τότε σκηνικό της Ευρώπης. Και  μαζί με αυτά, η χωρίς περιοριστικά σύνορα δυνατότητα μετακίνησης, βοήθησαν τον απόστολο Παύλο να προχωρήσει ευκολότερα στη διάδοση της νέας θρησκείας του χριστιανισμού. Και ο Παύλος, έχοντας σαν κύριο εφόδιο την ελληνική γλώσσα, που ήταν διαδεδομένη παντού, κατάφερε να επικρατήσει.

Βλέπετε ότι η Ελλάδα, σε όλες τις κομβικές στιγμές της ιστορίας, ήταν  παρούσα με το πνεύμα της, με τις επιστήμες της, με τη φιλοσοφία της, με τη γλώσσα της. Η Ελλάδα, δεν είχε ποτέ  ανάγκη να γράψει ιστορία. Αυτό είναι το πρόβλημα άλλων λαών, που εκ των υστέρων θέλουν να γράψουν και να συνθέσουν ένα ιστορικό προφίλ. Θέλουν να φτιάξουν την ιστορία τους, στην ανάγκη κλέβοντας και την ιστορία του γείτονα. Η Ελλάδα δεν έχει τέτοια ανάγκη, γιατί η ίδια είναι η Ιστορία, είναι η Ιστορία της Ανθρωπότητας.

* Αύγουστος = Σεβαστός

** Καίσαρ:  Γερμανοί και Ρώσοι  αργότερα ονομάστηκαν Καίσαρ, Κάιζερ, Τσάρος.

***Αυτοκράτορας = Ιμπεράτορ

****Ποντίφηξ: Αργότερα ο τίτλος πέρασε από τους αυτοκράτορες στον Πάπα.

Βοηθήματα

1) Μ. Γκράντ  Άκτιον η ναυμαχία Επιφ.Εφ.Βήμα 1968.

2) Εγκ.Λεξικό Πάπυρος- Λαρούς - Μπριτάνικα