Ο Λύσανδρος καταγράφεται σαν ο πολιτικός, ο στρατηγός  και  ο ναύαρχος που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη λήξη του Πελοποννησιακού  πολέμου. Είχε γεννηθεί στη Σπάρτη γύρω στο 455 π.Χ. και εθεωρείτο στην εποχή του, να κατέχει τη θέση του  ισχυροτέρου άνδρα στον ελληνικό κόσμο. Ιδιαίτερα ευφυής, αλλά συνάμα και φιλόδοξος, σκόπευσε στην ανατροπή των παραδοσιακών θεσμών, που ήθελαν  τη βασιλεία να είναι κληρονομική και όχι αιρετή. Αυτό όμως τον έφερε αντιμέτωπο με  τον  βασιλιά Αγησίλαο. Ο Αγησίλαος, καίτοι  είχε βοηθηθεί από τον Λύσανδρο για να ανέλθει στο θρόνο το 399 π.Χ. (δεδομένου ότι όντας σωματικά ανάπηρος στο ένα πόδι και κατά την κειμένη νομοθεσία δεν εδικαιούτο του θρόνου), φρόντισε να τον παραγκωνίσει.

Φρόντισε να παραγκωνίσει τον νικητή της μάχης στους Αιγός ποταμούς· της μάχης που εκείνο το Φθινόπωρο του 405 π.Χ. έφερε τη Σπάρτη κυρίαρχο και τον Πελοποννησιακό πόλεμο στην απαρχή του τέλους του.  Οι λεπτομέρειες αυτής της μάχης, περιγράφονται από τον Ξενοφώντα στα “Ελληνικά” του.

 

Ο Λύσανδρος μετά από σκληρές μυστικές διαπραγματεύσεις  με τον Κύρο, αδελφό του Πέρση βασιλιά Αρταξέρξη, καταφέρνει να αποσπάσει  για τη Σπάρτη γενναία οικονομική βοήθεια, και με αυτή να φτιάξει πολεμικό στόλο άξιο για να αντιμετωπίσει τους πανίσχυρους  Αθηναίους. Οι Αθηναίοι, με στρατηγούς, τον Μέναδρο, Τυδέα , Κηφισόδοτο και άλλους, έχοντας  ορμητήριο τη Σάμο λεηλατούν τα περσικά παράλια και ανοίγονται πλέοντες εναντίον της Εφέσου και της Χίου, συμμάχων της Σπάρτης. Ο Λύσανδρος το πληροφορείται και από τη Ρόδο, που ναυλοχούσε σπεύδει σε βοήθεια. Με σκοπό να αποτρέψει την αναχώρηση των αθηναϊκών πλοίων,  προβαίνει σε  αντιπερισπασμό επιτιθέμενος εναντίον της Λαμψάκου, συμμαχικής πόλεως των Αθηναίων. Στην πολιορκία, άλωση και λεηλασία της Λαμψάκου, συνδράμουν από  ξηράς οι σύμμαχοι Αβυδηνοί με στρατηγό τον Λακεδαιμόνιο Θώρακα. Οι Αθηναίοι, δεν αργούν να μάθουν τα δυσάρεστα νέα και με 180 πλοία, αποπλέουν και αγκυροβολούν   απέναντι από την Λάμψακο, στους Αιγός ποταμούς, από τους οποίους η πιο κοντινή πόλη, η Σηστός, απέχει αρκετά. Ο Λύσανδρος, μόλις πληροφορείται τις κινήσεις των Αθηναίων, θέτει σε πολεμική ετοιμότητα το στρατό του και κλείνεται με το στόλο του μέσα στο λιμάνι, στη Λάμψακο. Με την ανατολή του ηλίου, φτάνει ο Αθηναϊκός στόλος και αναπτύσσεται σε παράταξη  μάχης  αναμένοντας την έξοδο του στόλου των Σπαρτιατών για την αναμέτρηση. Ο Λύσανδρος όμως, έχει ήδη καταστρώσει το δικό του στρατηγικό σχέδιο. Με  αυστηρές διαταγές, ο Σπαρτιατικός στόλος παραμένει σε επιφυλακή και  αγνοεί κάθε προκλητική ενέργεια των αντιπάλων. Οι Αθηναίοι εις μάτην περιμένουν τον στόλο των Σπαρτιατών να βγεί εξω από το λιμάνι. Βραδιάζει και οι Αθηναίοι απογοητευμένοι φεύγουν, αποπλέοντας για να ξανάρθουν.  Την άλλη μέρα το πρωί, επαναλαμβάνεται το ίδιο σκηνικό αναμονής χωρίς να δοθεί η ευκαιρία για μάχη. Τώρα  οι Αθηναίοι αρχίζουν να νοιώθουν υπερήφανοι, που η υπεροχή τους κατατρόμαξε τόσον ώστε  οι Σπαρτιάτες να αποφεύγουν τη σύγκρουση. Οι Αθηναίοι πάλι φεύγουν και  ξανάρχονται και πάλι αποπλέουν άπρακτοι για 4-5 μέρες. Ο Λύσανδρος παραμένει πάντα στο λιμάνι και δεν βγαίνει να πολεμήσει. Οι Αθηναίοι αλαζόνες, τώρα για τα καλά έχουν χαλαρώσει. Μάλιστα κάθε βράδυ, όταν φεύγουν από τη Λάμψακο, πηγαίνουν εκεί κοντά σε μια αμμώδη ακτή. Εκεί μόλις αγκυροβολήσουν, τα πληρώματα εγκαταλείπουν τα καράβια τους και αμέριμνοι  διασκορπίζονται και απομακρύνονται για αναζήτηση τροφής και άλλων εφοδίων στη Σηστό που απέχει αρκετά μακρυά, από το  αγκυροβόλιο των δεμένων καραβιών τους. Ο ιστορικός Διόδωρος ο Σικελιώτης γράφει, πως ο Αλκιβιάδης, που συμμετείχε χωρίς αρχηγική αρμοδιότητα στην εκστρατεία, είχε προείπει τον κίνδυνο, και  είχε συστήσει ότι σκόπιμο είναι να μετακινηθούν τα καράβια και να αγκυροβολήσουν  μέσα στο λιμάνι της Σηστού, για να μην μένουν επι πολύ ανυπεράσπιστα. «Ο Αλκιβιάδης κατιδών εκ των τειχών τους Αθηναίους……. ουκ εν καλώ έφη αυτούς ορμείν, αλλά μεθορμίσαι εις Σηστόν  παρήνει προς τον τε λιμένα και προς πόλιν». Οι Αθηναίοι όμως στρατηγοί όχι μόνο δεν τον άκουσαν αλλά ακόμη τον έδιωξαν.  Εν τω μεταξύ κατάσκοποι, του Λυσάνδρου παρακολουθούν τις κινήσεις των Αθηναίων, την εγκατάλειψη των πλοίων και τον διασκορπισμό των πληρωμάτων τους και σε μια δεδομένη στιγμή ειδοποιημένος ο Λύσανδρος, βγάζει τα μακριά ιστία από τα καράβια του για να γίνουν ελαφρότερα και ταχύτερα και  αιφνίδια εμφανίζεται καταστρέφοντας τον ανυπεράσπιστο Αθηναϊκό στόλο. Ο μόνος που αντελήφθη το επερχόμενο κακό, ήταν ο  Αθηναίος στρατηγός Κόνων. Προλαβαίνει,  μαζεύει τα δικά του πληρώματα και σώζει εννέα ή δέκα καράβια μαζί και το ιερό πλοίο την Πάραλο, που το αποστέλλει  στην Αθήνα για να αναγγείλει το κακό μαντάτο. Εκείνος, δηλαδή ο Κόνων, με τα υπόλοιπα από τα δέκα καράβια, αμέσως κατευθύνεται στη Λάμψακο και αρπάζει  τα μακριά ιστία που είχαν αφήσει  οι Σπαρτιάτες στην ακτή, όταν τα είχαν αφαιρέσει για να κάνουν τα πλοία τους γρηγορότερα. Έτσι αποστερεί από τον αντίπαλο την δυνατότητα μιας επιτυχημένης καταδίωξης  και εξασφαλίζει την δική του διάσωση.

Η νίκη πια στους Αιγός ποταμούς έχει κριθεί χωρίς να προλάβουν να πολεμήσουν οι Αθηναίοι. Ο Λύσανδρος στην εξέλιξη καταλαμβάνει ορισμένες πόλεις και διαλύει τα υπολείμματα της Αθηναϊκής Συμμαχίας. Εν συνεχεία προβαίνει σε ναυτικό αποκλεισμό της Αθήνας και εγκαθιδρύει το ολιγαρχικό πολίτευμα των Τριάκοντα Τυράννων. Αργότερα σε μάχη στην Αλίαρτο, με την έκρηξη του κορινθιακού πολέμου, σε αιφνιδιασμό σκοτώνεται (395. π.Χ.).

Ο Λύσανδρος είναι ο πρώτος Έλληνας που εν ζωή πέτυχε να έχει  θεϊκές τιμές.

Η Ιστορία όμως αυτή έχει να μας διδάξει:

1) Την παρέμβαση των ξένων και δει των Περσών, που μετά από πρόσκληση  ενίσχυσαν χρηματικά τους Σπαρτιάτες και έτσι κατάφεραν οι τελευταίοι να βγούν νικητές στον Πελοποννησιακό πόλεμο,

2) την  ικανότητα του Σπαρτιάτη Λύσανδρου, που νίκησε στηριζόμενος απόλυτα στην στρατηγική του ευφυία,

3) την σκέψη του Αθηναίου Κόνωνα που ανασύνθεσε μεταχρονικά το σχέδιο του Λύσανδρου,  προκειμένου να διασώσει τα υπολείμματα του στόλου του και

4) την διορατικότητα του Αλκιβιάδη, που σκόνταψε στον εγωισμό των άλλων στρατηγών, ο κομπασμός και η αλαζονία των οποίων, άφησε τον στόλο των Αθηναίων  απροστάτευτο.

Συμπερασματικά, η ξένη παρέμβαση στα εσωτερικά των Ελλήνων και ο αλαζονικός κομπασμός, η προσωπική προβολή και το ιδιοτελές συμφέρον,  εξαλείφουν και καταστρέφουν ό,τι το καλύτερο μπορεί να υπάρξει στον ελληνικό χώρο. Αυτά για τότε· αυτά για χθές, αυτά για σήμερα.

γιάννης κορναράκης του μάνθου

 

––––––––––––––––––

Βοηθήματα

1) Εγκυκλ. Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα

2) Γ. Μαρκαντωνάτος “Ξενοφώντος Ελληνικά” Εκδ.  Gutenberg

3) Πλουτάρχου “Βίοι  Παράλληλοι”- Αγησίλαος Πομπηίος. Εκδ. Ζήτρος

4) Ξενοφώντος “Ελληνικά” Εκδ. Κάκτος

5) Γ. Κορδάτου. “Οι Επεμβάσεις των Άγγλων στην Ελλάδα”.