(1) Σπάρτη

«Ο δ εχον κοίλην Λακεδαίμονα κητώεσσαν, Φρίν τε Σπάρτην τε πολυτρήρωνά τε Μέσσην»
*Ιλιας Β΄580*
 

Η υψηλή θερμοκρασία του θέρους αλλά και ο απολογισμός μιάς πολιτικής ιδεολογίας, ανούσιας και ουδόλως ανιδιοτελούς, αναγκαστικά επέβαλε μια τριήμερη εκδρομική εκτόνωση.

Στο σπίτι, μιλούσαμε για Ελαφόνησο.

Την τόσο γνωστή σε όλους Ελαφόνησο, δεν την ξέραμε. Ποτέ δεν την είχαμε επισκεφθεί.

Οι φήμες όμως σχετικά με αυτή, δρούσαν επάνω μας από πολλού ερεθιστικά. Και ο κύβος δεν άργησε να κυλίσει θετικά.

Περάσαμε τον Ισθμό της Κορίνθου σε ώρα απαράδεκτα προχωρημένη, όταν σχεδόν μάς αγκάλιαζε το μεσημέρι. Το μικρό Corsa όρμησε θυμωμένο για να καλύψει την καθυστέρηση. Το πρόγραμμα ήταν μια πορεία μέσω Σπάρτης.

Στο σταυροδρόμι για Σπάρτη, ο δρόμος μετά από αρκετά χιλιόμετρα φάνηκε ανανεωμένος με οριοθέτημα διαχωριστικό και μαυριδερό ασφαλτόστρωμα.

Τελικά περασμένο απομεσήμερο φτάσαμε στη Σπάρτη. Η επαρχιώτικη μεταμεσημβρινή σιέστα κυριαρχούσε σε όλο της το μεγαλείο. Τσιμεντότοιχοι και μάρμαρα πυρωμένα, δρούσαν απωθητικά. Η πόλη, η τόσο γεμάτη από αναμνήσεις και υπερηφάνεια, μοιραία μάς απόδιωχνε.

Η Σπάρτη είναι χτισμένη στη δεξιά όχθη του Ευρώτα, επάνω σε ένα ύψωμα, με δυτικά τον Ταϋγετο και ανατολικά την Πάρνωνα και τα Μενελάϊα όρη. Βορεινά της καινούργιας πόλης βρίσκονται τα λείψανα της αρχαίας.

Σπάρτη, ήταν το όνομα τής κόρης του Ευρώτα. Από αυτόν τον Ευρώτα, ο παρακείμενος ποταμός πήρε και το όνομά του.  

Η Σπάρτη είχε παντρευτεί τον Λακεδαίμονα, κατά δε τη μυθολογία πρώτο οικιστή της περιοχής και γιό του Διός και της Ταϋγέτης, κόρης του Άτλαντα.

Να πως ετυμολογικά πλέκεται, ξαναπλέκεται και τελικά ξεπλέκεται ο μύθος, Σπάρτη, Ευρώτας, Λακεδαίμονες, Ταΰγετος.

Και κάτι ακόμα.

Ο Ευρώτας ήταν Λέλεγας δηλαδή αυτόχθων και με πατέρα τον Μύλη. Επειδή δε η κοιλάδα μάζευε πολύ νερό που λίμναζε, ο μυθικός Ευρώτας έσπασε τούς βράχους και άφησε το νερό να ξεχυθεί μέχρι τη λακωνική θάλασσα.

Αλλά και επειδή το ένα φέρνει και το άλλο,   άς πάμε λίγο πιο πέρα. Στην κοιλάδα τού Ευρώτα, το άφθονο κυνήγι, μαζί με το έδαφος το εύφορο και το καλό κλίμα, είχαν προσελκύσει και προκαλέσει τα Δωρικά φύλα να εγκατασταθούν,   όταν το 1100 π.Χ. με αρχηγό τον Αριστόδημο, κατέβηκαν από βορρά για να ιδρύσουν τους πρώτους οικισμούς Πιτάνη, Μεσόα, Κυνόσουρα, Λίμνες και αργότερα, αφού πια είχαν πατήσει γερά στα πόδια τους, να χτίσουν ακρόπολη οχυρωματική, για προστασία από κάθε ξένη επιβουλή.

Ο Αριστόδημος είχε δυό δίδυμους γιους, τον Πρόκλη και τον Ευρυσθένη, οι οποίοι στην κληρονομιά μοιράστηκαν τον ένα θρόνο στο ίδιο βασίλειο. Έτσι από τότε η Σπάρτη φιλοδόξησε να είναι το πρώτο και μοναδικό βασίλειο, που είχε δύο βασιλιάδες.

Και αυτή η διπλή βασιλεία συνεχίστηκε, και λόγω πολλαπλών επιγαμιών και επιμιξιών, οι οίκοι κατέληξαν να έχουν τα ονόματα του ΄Αγι και του Ευρυπώντα και εξ αυτών να προκύψουν οι δυναστείες Αγιαδών αχαϊκής προέλευσης και Ευρυπωντιδών καθαρά δωρικής. Η αλήθεια όμως είναι, πως ενώ αυτοί βασίλευαν στη Λακεδαίμονα, ανάμεσα στους οίκους τους βασίλευε η φαγωμάρα.

Αυτό βέβαια ήταν και καλό, γιατί άφηνε τον λαό ήσυχο να βιώνει τη δική του καθημερινότητα.

«Σωτηρίαν τη πόλει, στασιάζειν τους βασιλείς» και να σώζεται έτσι η πόλη, έλεγε κάπως ειρωνικά ο Αριστοτέλης.

Η Σπάρτη είχε ανέκαθεν βασιλεία και ολιγαρχικό πολίτευμα, αλλά με την έννοια των αρίστων στην εξουσία. Και άριστοι ήταν οι υπέρ των πάντων, πέντε ΄Εφοροι. Η όλη λειτουργία όμως του πολιτεύματος, στην πραγματικότητα βίωνε ένα   δημοκρατικό καθεστώς. Γιατί ενώ στην Αθήνα, στο θεσμό της δημοκρατίας η Εκκλησία του Δήμου είχε κυρίαρχο εξουσιαστικό ρόλο, στη Σπάρτη μια έμμεση μορφή δημοκρατίας, ιδιαίτερα με το θεσμό των Εφόρων, χαλιναγωγούσε την κάθε εξουσία, ακόμα και της βασιλείας από κάθε τυχόν παρεκτροπή. Και οι Έφοροι κατά την ενιαύσια θητεία τους, ήταν εντεταλμένοι το «προσέχειν τοίς νόμοις αυτοίς και τα τέλη τοίς πράγμασι τιθέναι».

Λέγεται ότι στην «απόλυτη» εξουσία των Εφόρων, το 226 π.Χ. έδωσε τέλος ο Κλεομένης Γ΄, βάζοντας στη θέση τους ‘‘πατρονόμους’’, που τους είχε στο χέρι του.

Αλλά το 221 π.X., όταν αυτός ο Κλεομένης, στη λακωνική Σελλασία με τη βοήθεια της Αχαϊκής Συμπολιτείας νικήθηκε από τον βασιλιά της Μακεδονίας Αντίγονο τον Δώσωνα, υποχρεώθηκε να εκπατρισθεί στην Αίγυπτο.

Σχετικά μάλιστα για τη σκηνή της εξευτελιστικής επιβίβασης στο πλοίο ‘’Διδώ’’, διαβάζομε στο ομώνυμο ποίημα του Καβάφη, όπου τονίζεται το μεγαλείο της βασιλομήτορος Κρατησίκλειας. «Άγε ώ βασιλεύ Λακεδαιμονίων, όπως επάν έξω γενώμεθα, μηδείς ιδή δακρυόντας ημάς, μηδέ ανάξιον τι της Σπάρτης ποιούντας».

Στην εξέλιξη και μετά την εξορία του Κλεομένη και ύστερα από πολλαπλές περιπέτειες, οι ολιγαρχικοί επανέφεραν τη βασιλεία με έναν Λυκούργο στον θρόνο, που δεν είχε βασιλικό αίμα.  

Μετά δε τον Λυκούργο το πολίτευμα κατέληξε να γίνει τυραννικό, στην αρχή με τον

Μαχανίδα και σε συνέχεια με τον Νάβι.

Ο Νάβις κυβέρνησε για 14 χρόνια, τα οποία κατά μεν τον Παπαρρηγόπουλο και τον Καρολίδη και άλλους ήταν φρικτά, αλλά κατά τους Ψυρούκη, Κορδάτο και τον εξαίρετο ιστορικό συγγραφέα Δήμο Μέξη, η γνώμη αντιστρέφεται. Πάντως οι απομακρυνθέντες ολιγαρχικοί επί τυραννίας του Νάβι, ζώντας ανεξάρτητοι, δημιούργησαν στα παραλιακά της Μέσα Μάνης, το ‘’Κοινόν των Ελευθερολακώνων’’. Με την κατάκτησή της δε από τους Ρωμαίους τα πάντα άλλαξαν.

Σέ συμπέρασμα η κάθε γωνιά της Ελλάδας κρύβει κάτι, που ιστορικά σε ψηλώνει συνάμα σε πληγώνει.

Στο επόμενο η συνέχεια
γιάννης κορναράκης του μάνθου
 
 

• Η σκηνή από τον Σκάμανδρο ποταμό της Τροίας, όπου είναι μαζεμένος όλος ο ελληνικός στρατός. O δε στίχος αναφέρεται στους Σπαρτιάτες.
• «Εκείνοι δηλαδή οι Σπαρτιάτες, είχαν πατρίδα την κοιλάδα της Lακεδαίμονoς, την υψίκρημνη, όπου η Θάρις, η Σπάρτη και η Μέσση (=Μέσα Μάνη) με τα πολλά περιστέρια.»
 
Βοηθήματα
1) Παναγ. Δούκας: “Η Σπάρτη”, Εκδ. 1922
2) Δήμος Μέξης: “Μάνη και Μανιάτες” Εκδ. Εστίας
3) ‘’Πελοπόννησος’’ Πατριδογνωσία, Εκδ Έθνους
4) “Αρχαία Σπάρτη”, Ιστορικά Εκδ. Ελευθεροτυπίας
5) ‘’Ελλάς’’ οδηγός ταξιδίου Εκδ. Ελευθερουδάκη 1930
 
 
 
         

Προτεινόμενο Video

Διαφήμιση

Επισκέπτες σε σύνδεση

Αυτήν τη στιγμή επισκέπτονται τον ιστότοπό μας 110 guests και κανένα μέλος